مجیدرضا حریری روز دوشنبه در گفت‌وگوی تفصیلی با خبرنگار اگزیم نیوز در این زمینه توضیح داد: شیوع ویروس کرونا و تحریم تنها ۲ عامل در کاهش تجارت خارجی ایران هستند ولی اگر از سال ۱۳۹۵ به آمارهای تجارت خارجی کشور نگاه کنیم، می‌بینیم که سهم ایران از تجارت خارجی دنیا همواره رو به کاهش بوده و سهم ما از این کیک هر روز کوچک‌تر شده است.
وی با بیان اینکه کسری تراز تجاری با توجه به سهم بسیار ناچیز ایران از تجارت خارجی دنیا چندان دارای اهمیت نیست، گفت: در سال‌های اوج صادراتی، ما ۴۴ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی داشته‌ایم که امسال بعید است این رقم بیشتر از ۳۲ تا ۳۳ میلیارد دلار بشود. همچنین در سال‌های ۹۰ و ۹۱ که سال‌های اوج واردات کشور بود ۶۶ میلیارد دلار کالا وارد کشور شد که این رقم نیز هر سال کاهش یافته و امسال هم در بالاترین پیش‌بینی‌ها به ۴۰ میلیارد دلار خواهد رسید.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه حجم تجارت خارجی کشور از سال ۱۳۹۵ به بعد همواره روند نزولی داشته، گفت: در صورتی که پتروشیمی، گاز و میعانات گازی را از صادرات غیرنفتی کشور کنار بگذاریم، صادرات قابل توجهی نداشته‌ایم.
تحریم تنها یکی از مشکلات تجارت
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین ادامه داد: تحریم تنها یکی از دلایل کاهش تجارت خارجی کشور است. باید قبول کنیم که بسیاری از شرکت‌های بزرگ و معتبر جهانی که یا با آمریکایی‌ها کار می‌کنند یا قرار است سهامشان در بازار بورس آمریکا عرضه شود یا اینکه نگران حساب‌های بانکی خود هستند، با ایران چه در حوزه صادرات و چه در حوزه واردات به راحتی کار نمی‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: اگر به صادرات محصولات پتروشیمی، مواد معدنی و فولاد هم نگاه کنیم، می‌بینیم که بعضا بارنامه آنها تعویض می‌شود تا مبدا وارداتی آنها ایران نباشد و به نحوی تحریم دور زده شود. این موضوع درباره واردات نیز به همین شکل است.
کاهش قدرت چانه‌زنی تجار با متنوع نبودن مقاصد تجاری
حریری با بیان اینکه صادرات ایران به چین و عراق به تنهایی حدود ۵۰ درصد از کل حجم صادراتی کشور است، هشدار داد: حدود ۷۰ درصد از کل تجارت خارجی، صادرات و واردات ما با پنج تا هفت کشور است که این موضوع تبعات مختلفی در پی خواهد داشت.
وی افزود: ۷۰ درصد از صادرات ایران به چین، عراق، امارات، افغانستان و ترکیه و ۷۰ درصد واردات ایران نیز از چین، امارات، ترکیه، هند و آلمان انجام می‌شود که این موضوع قدرت چانه‌زنی تاجران ما را چه در زمینه واردات و چه در زمینه صادرات کاهش داده است.
این فعال اقتصادی در این خصوص توضیح داد: در حال حاضر اگر بخواهید کالایی را وارد یا صادر کنید، تعداد شرکت‌هایی که بخواهند از شما کالا بخرند یا بفروشند، بسیار معدود است.
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین خاطرنشان کرد: مشکل کشور در حوزه تجارت خارجی، تنها مربوط به تحریم نیست و شامل عدم دسترسی به سیستم بانکی بین‌المللی هم می‌شود. صادرات محصولات غیرنفتی ایران بسیار ناچیز و محدود است و اگر صادرات به عراق و افغانستان را حذف کنیم، کالای ساخته شده کمی به سایر کشورها صادر می‌کنیم.
۵۵ درصد از صادرات غیرنفتی مربوط به پتروشیمی و میعانات است
حریری با اشاره به آمارهای صادرات سال گذشته اظهار داشت: در سال ۱۳۹۸ از مجموع صادرات غیرنفتی کشور ۵۵ درصد مربوط به صادرات پتروشیمی، میعانات گازی و گاز طبیعی می‌شود. همین طور ۲۰ درصد از کل صادرات نیز مربوط به مواد معدنی می‌شود و براین اساس ۷۵ درصد از کل صادرات غیرنفتی مواد خام بوده است.
وی افزود: ۲۵ درصد باقی مانده از صادرات غیرنفتی نیز بیشتر مربوط به محصولات کشاورزی یا صنایعی مانند سیمان، کاشی و سرامیک و غیره می‌شود که یارانه در فرایند قیمت تمام شده آن نقش بزرگی دارد.
این فعال اقتصادی تصریح کرد: در صورتی که قیمت سوخت را در ایران معادل قیمت جهانی در نظر بگیریم، قدرت صادراتی سیمان ایران در بازارهای جهانی صفر خواهد شد زیرا بخش عمده‌ای از قدرت رقابتی صادرات سیمان در کشور مربوط به یارانه انرژی یا دستمزد نیروی کار می‌شود.
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین خاطرنشان کرد: مقدار کمی محصولات کشاورزی صادراتی کشور نیز از یارانه آب، برق و کود بهره‌مند می‌شود و حتی گازوییل کامیونی که محصول نهایی را تا مقصد می‌رساند، از یارانه دولتی بهره‌مند است لذا باید یاد بگیریم که محصول بدون سوبسید را تولید و صادر کنیم.
ضرورت یادگیری تولید بدون یارانه
وی در ادامه گفت: محصولات خارجی وقتی وارد ایران می‌شوند با دیواری ۴۰ تا ۵۰ درصدی از تعرفه روبه‌رو هستند و محصول تولیدی ایرانی که از یارانه آب و برق و غیره بهره‌مند است، توان رقابت با محصول وارداتی را ندارد. وقتی محصول ایرانی نمی‌تواند در داخل با کالای وارداتی رقابت کند، چه طور می‌تواند در خارج از کشور با این محصولات رقابت کند؟
حریری تاکید کرد: نیاز به رنسانسی فکری در تولید رقابتی، صادرات و تجارت خارجی هستیم؛ قدرت رقابتی کشور به ویژه در بخش صادرات بسیار کم است.
این فعال اقتصادی تصریح کرد: حدود ۷۰ درصد از صادرات کشور منشا نفتی یا سایر منابع زیرزمینی را دارد و هنوز نمی‌دانم که دلیل جدا کردن صادرات محصولات پتروشیمی، گاز و میعانات آن از صادرات نفت چیست؟
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین با بیان اینکه سخنانش مربوط به شرایط امروز کشور نیست و بیشتر متوجه شرایط عادی است، ادامه داد: باید یاد بگیریم تولید بدون یارانه انجام دهیم و قدرت رقابت در دنیا را با محصولات سایر کشورها داشته باشیم.
وی گفت: وقتی محصول نهایی از گمرک وارد کشور می‌شود، نرخ تعرفه موثر بر آن حدود ۴۰ درصد است ولی بازهم تولید داخلی توان رقابت با آن کالا را ندارد و ما به جای شعار دادن و تاکید بر اینکه همه کالاها را خودمان باید تولید کنیم، فکری برای افزایش قدرت رقابت در بازارهای جهانی داشته باشیم.
حریری اظهار داشت: بعضا در رسانه‌ها می‌خوانیم که چرا مثلا چوب بستنی، دسته بیل یا سوزن یا حتی گوشی موبایل وارد کشور شده است. در حالی که اساسا توجه نمی‌کنیم هر کشوری تنها در چند رشته مخصوص تولید صادراتی انجام می‌دهد. ایا آلمان که یکی از بزرگترین کشورهای صادرکننده محصولات صنعتی است، همه محصولات مورد نیاز کشورش را تولید می‌کند؟
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین تصریح کرد: کشور چین به عنوان بزرگترین صادرکننده کالا، سالانه ۲هزار و ۳۰۰ میلیارد دلار صادرات دارد ولی مابه ازای آن ۲هزار و ۱۰۰ میلیارد دلار هم واردات انجام می‌دهیم. ما می‌خواهیم در ایران همه کالاها را تولید کنیم در حالی که باید بپذیریم در ذات هیچ کشوری تولید تمام محصولات وجود ندارد.
چرا کسی در دنیا محصولات تقلبی ایرانی را تولید نمی‌کند؟
وی با اشاره به برند معتبر زعفران، پسته، خاویار و فرش ایرانی در دنیا گفت: هرکسی بخواهد کالای تقلبی از این اقلام را تولید کند می‌گوید مثلا این زعفران ایرانی است در حالی که قطعا هیچ کسی نمی‌گوید این لباس، خودرو یا ماشین‌آلات ایرانی است. پس باید فکری کنیم که چه محصولاتی منطق تولید در کشور را دارند.
این فعال اقتصادی با بیان اینکه صادرات مواد خام مشکلی ندارد، افزود: می‌بینیم که استرالیا هم مواد خام فراوانی را سالانه صادر می‌کند ولی برای صادرات آنها استراتژی دارد که ما نداریم. ما می‌گوییم که نباید نفت خام صادر کرد ولی روسیه، عربستان و حتی نروژ سالانه میلیون‌ها بشکه نفت خام صادر می‌کنند و نمی‌گویند که نباید صادرات مواد خام داشت زیرا از پول حاصل از صادرات این مواد برای توسعه اقتصادی خود استفاده کرده و می‌کنند.
حریری با اشاره به وجود چندین شرکت مختلف پتروشیمی و صادرات محصول به خارج از کشور گفت: با این حال محصولات پتروشیمی تولید شده در ایران در ابتدای زنجیره تولید قرار دارند و به عنوان نمونه وقتی ما اتانول صادر می‌کنیم، در کشورهای دیگر ارزش افزوده آن به چند ده برابر قیمت صادراتی آن توسط ایران افزایش پیدا می‌کند.
ضرورت توجه به نقش تاریخی ایران در مسیر تجارت جهانی
عضو اتاق بازرگانی گفت: ما تقریبا هیچ‌گونه استراتژی و سند مشخصی در حوزه اقتصاد کلان نداریم و نمی‌دانیم که چند درصد از تولید ناخالص داخلی باید از بخش تولید و چند درصد از بخش خدمات، کشاورزی یا صنعت باشد در حالی که باید برای هریک از این بخش‌ها هدف تعریف کنیم.
وی ادامه داد: هنوز نمی‌دانیم که آیا مزیت نسبی کشور در صنعتی شدن است یا تبدیل شدن به هاب ترانزیتی در منطقه؟ البته از نظر شخصی اعتقاد دارم که ایران از یک هزار و ۵۰۰ سال پیش گذرگاه تجارت جهانی بوده و باید به این موضوع توجه کند.
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین خاطرنشان کرد: در طول ۶ دهه اخیر سرمایه‌گذاری فراوانی در بخش فولاد کرده‌ایم و با افزایش تولید علاوه بر مصرف و نابودی بخشی از منابع آبی کشور، محیط زیست را هم نابود کرده‌ایم ولی اگر نصف این سرمایه‌گذاری را در بخش ساخت فرودگاه، ریل و جاده مصرف کرده بودیم، امروز تنها از محل ترانزیت کالا، دنیا بسیار محتاج‌تر به ما بود.
چرا باید بنادر کشور جز مناطق محروم باشند؟
حریری با بیان اینکه ابادترین نقاط هر کشوری در دنیا در کنار بنادر و آب‌های آزاد است، اظهار داشت: در دنیا بسیاری از کشورها دارای پایتخت سیاسی و اقتصادی هستند؛ در چین پکن پایتخت است اما مرکز تجاری شهر شانگهای است. در پاکستان نیز با اینکه اسلام‌آباد پایتخت است اما مرکز تجاری شهر کراچی است که در کنار دریا قرار دارد. این موضوع در اسپانیا نیز همین طور است و با وجودی که مادرید پایتخت است اما بارسلون شهر زنده و آباد این کشور است.
وی با بیان اینکه پایتخت ایران در طول تاریخ در مرکز کشور قرار داشته، گفت: در ایران شهرهای همدان، اصفهان، قزوین و تهران همگی در مرکز کشور و به دور از آب‌های آزاد هستند و شهرهای بندری از آبادان تا ایرانشهر جزو مناطق محروم محسوب می‌شوند، در حالی که نباید این طور باشد.
رییس اتاق مشترک بازرگانی ایران و چین تاکید کرد: چابهار جز بنادر خاص و نمونه در دنیاست که عمق آب در نزدیکی ساحل حدود ۴۰ متر است و کشتی‌های بزرگ امکان پهلوگیری در آن را دارند ولی در سال‌های قبل سرمایه‌گذاری مناسبی برای استفاده از این ظرفیت خدادادی صورت نگرفته بود.
نظر شما