«مرکز پژوهش‌های پیشرفته المستقبل»* امارات پس از امضای سند همکاری ۲۵ساله ایران و چین (هفتم فروردین‌ماه)، این موضوع را مورد توجه قرار داد و گزارشی تحلیلی را در این باره منتشر ساخت که متن آن در ادامه آمده است؛

سند همکاری اقتصادی که در ماه مارس ۲۰۲۱ میان ایران و چین امضا شده بیانگر برنامه توسعه‌ای است که به موجب آن چین ۴۰۰ میلیارد دلار به همه بخش‌های اقتصادی ایران تزریق خواهد کرد. این موضوع به ایران فرصت می‌دهد تا فشارهایی را علیه دولت جدید آمریکا درباره بازگشت به برجام اعمال و با تهدیدهای پیرامونی خود در سطح منطقه مقابله کند. افزون بر آن، از طریق بهبود سطح معیشت شهروندان ایرانی از سطح فشارهای داخلی کاسته خواهد شد.

بندهایی از این سند که انتشار یافته نشان می‌دهد زمینه های همکاری میان دو کشور شامل بخش انرژی مربوط به نفت خام (استخراج، انتقال و پالایش) و همچنین انرژی هسته ای و پتروشیمی می شود. در زمینه زیرساخت ها، چین در بخش حمل و نقل، راه آهن، فرودگاه و بنادر ایران سرمایه گذاری خواهد کرد. همچنین در همکاری ها افزون بر مبارزه با پولشویی، روی توسعه بخش های بانکی و استفاده از ارزهای ملی تمرکز خواهد شد. این دو کشور تاکید کرده اند که این سند سکوی اصلی برای همکاری در زمینه های دیگر از جمله فناوری، گردشگری، علوم، تبادل تجربه های آموزشی درباره نیروی کار، همکاری بین بخش های عمومی و خصوصی است که بهبود سطح معیشت و مبارزه با فقر را به دنبال خواهد داشت. بنابراین، همکاری ها می تواند در تقویت منافع مالی و راهبردی ایران در آسیا نقش داشته باشد و ایران از طریق آن بتواند به هدف خود در پیوستن به سازمان شانگهای برسد. همچنین ایران به بخش اصلی طرح ابتکار عمل چین تحت عنوان «یک جاده و یک کمربند» تبدیل خواهد شد.

تقویت قدرت مانور ایران در سیاست خارجی

در بخشی از گزارش مرکز پژوهش های پیشرفته المستقبل می خوانیم: همکاری ایران و چین می تواند واشنگتن را مجبور سازد تا از رویکرد نخستین گام از سوی ایران چشم پوشی کند. این موضوعی است که یک مسوول بلندپایه آمریکایی هم در اواخر مارس گذشته آن را مورد تاکید قرار داده است. او گفته است که دیگر موضوع طرفی که باید نخستین گام را برای بازگشت به توافق هسته ای بردارد برای آمریکا مشکلی نیست. این موضوع را می توان در چارچوب تمایل آمریکا برای نشان دادن برخی انعطاف ها درباره مذاکره با توافق هسته ای ایران درک و تحلیل  کرد.

تحلیلگر این اندیشکده اماراتی می‌افزاید: همکاری تهران و پکن به عنوان مانعی در برابر همکاری آمریکا، اروپا و رژیم اسرائیل در برابر ایران خواهد بود. به ویژه این در شرایطی است که برخی کشورهای اروپایی مثل فرانسه روی حضور کشورهای خلیج (فارس) در مذاکرات هسته ای آینده ایران پافشاری می کنند. این موضوعی است که ایران به طور قطعی با آن مخالفت و بر این موضوع تاکید کرده است هرگونه مذاکره درباره برنامه هسته ای باید محدود به همان کشورهایی باشد که در سال ۲۰۱۵ برجام را امضا کرده اند.

تاثیر همکاری‌های جدید در داخل ایران

در بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش های پیشرفته المستقبل می خوانیم: همکاری با چین احتمالا در بهبود اوضاع معیشتی در داخل ایران نقش خواهد داشت و حل مشکلات اقتصادی شامل بیکاری و تورم، افزایش قیمت ها و کمبود برخی کالاهای مورد تحریم به ویژه در شرایط شیوع موج چهارم کرونا را تضمین می کند. آنچه در این زمینه قابل توجه است این است که پیش بینی نمی شود ایران به انبار کالاهای مصرفی بی کیفیت چینی تبدیل شود. در نتیجه تحریم های آمریکا برخی تحولات در شیوه تجارت ایران در دهه گذشته رخ داده است و تهران از طریق آن برای تقویت اقتصاد خود در برابر شوک های خارجی بر توان داخلی خود تکیه کرده است. اکنون حدود ۷۰ درصد از واردات ایران کالاهای واسطه ای هستند که این موضوع نشان می دهد ایران در دوره آینده بر تولیدات داخلی و ارزش افزوده تکیه خواهد کرد. این اتفاقات با رویکرد رهبر عالی ایران همسو است و ایشان خواستار دنبال کردن این رویکرد است که تاثیرات ناگوار ناشی از تحریم های اقتصادی را به فرصت تبدیل کند تا از این طریق با چشم پوشی از درآمدهای حاصل از انرژی، منابع در آمد ملی ایران تنوع یابد و به تولید ملی اولویت داده شود.

در ادامه آمده است: در نتیجه این وضعیت، تحریم های آمریکا به مرور زمان کم تاثیرتر و همکاری اقتصادی با کشورهایی مثل روسیه و چین که مخالف هژمونی آمریکا نظام جهانی هستند فعال تر خواهد شد و در نتیحه می توان همکاری ۲۵ ساله با پکن را تحقق منطقی این اهداف دانست. از سوی دیگر می توان این توافق را به مثابه فرصتی برای جریان میانه رو در ایران دانست که قدرت خود را در رقابت سنتی باز خواهد یافت. امضای این سند در دوره ریاست جمهوری روحانی و انتخاب علی لاریجانی یکی از نامزدهای احتمالی جریان میانه رو در انتخابات ریاست جمهوری آینده به عنوان مشاور آیت الله خامنه ای و هماهنگ کننده با چین در این همکاری‌ها، موضوعی است که می تواند شانس این جریان سیاسی را برای پیروزی در انتخابات افزایش دهد.

آینده همکاری‌های تهران و پکن

به نوشته مرکز پژوهش های پیشرفته المستقبل، این سند برای ایران تنها به همکاری اقتصادی محدود نخواهد شد. افزون بر اینکه چین دولت متخاصم نیست و تهدید نظامی برای ایران به شمار نمی رود اما مهمترین موضوعی که چین را متمایز می سازد راهبرد کلی این کشور در جدا سازی بُعد سیاسی و اقتصادی است و این موضوع با بیانات آیت الله خامنه ای در ارتباط است. ایشان گفته اند مردم و دولت ایران تلاش می کنند روابط خود را با کشورهای قابل اعتماد و مستقلی مانند چین تقویت سازند. در حالی که ایران در برابر آمریکا اینگونه رفتار نخواهد کرد. برخی ارزیابی ها نشان می دهد این سند می تواند ابعاد همکاری مشترک تهران و پکن را درباره راهبرد ویژه هرکدام از آنها در منطقه به ویژه از طریق روابط استوار ایران با عراق و سوریه تقویت سازد. در شرایطی که ایران تمایل دارد که نیروهای آمریکا از منطقه عقب نشینی کند هدف چین هم این است که به آسانی به آب های دریای مدیترانه دسترسی داشته باشد و این موضوع از طریق حضور ایران در برخی از بخش های منطقه قابل تحقق است. در نتیجه شاید این سند یکی از سازوکارهای تقویت روابط ایران و چین و انتقال آن  به بالاترین سطح باشد.

*مرکز پژوهش های پیشرفته المستقل برپایه ادعای خود یک اندیشکده مستقل است که در سال ۲۰۱۳ میلادی در شهر ابوظبی امارات با هدف همکاری در عمق بخشی به گفت و گوی عمومی و حمایت علمی از تصمیم سازی ها تاسیس شد. ساختار سازمانی این اندیشکده از «شورای اداری، «اداره عمومی»، «مدیریت آکادمی»، «مسوولان امور اداری و مالی»، «مسوولان برنامه های اصلی» و «هماهنگ کنندگان فعالیت های علمی» تشکیل شده است که هر کدام ماموریت خاصی را بر عهده دارند. این اندیشکده در صفحه ای تحت عنوان «التقدیرات» (گمانه زنی ها) گزارش هایی را منتشر می کند که در برخی از آنها به مسائل منطقه ای مربوط به ایران می پردازد.

**انتشار ترجمه گزارش این اندیشکده به معنای تایید محتوای آن نیست