بررسی های اگزیم نیوز از روند جذب سرمایه گذاری های خارجی در 5 سال گذشته نشان می دهد به رغم تحریم ها روند جذب سرمایه ها در سال های اخیر مثبت بوده اما شدت جذب این سرمایه ها در سال های 92 به بعد افزایش یافته است. به این ترتیب همانگونه که در نمودار دیده می شود سرمایه های خارجی تا سال 92 با روندی ثابت تغییر کرده اما از این سال رشد جذب این سرمایه ها صعودی شده است. این در حالی است که رقم جذب سسرمایه ها در این سال ها هیچ گاه از 4 میلیارد دلار فراتر نرفته است. محصول ناخالص داخلی کشور بر اساس قیمت های جاری و با نرخ های ارز کنونی نشان می دهد که میزان سرمایه های جذب شده به زحمت به یک درصد تولید ناخالص داخلی می رسد که این امر به معنای جدایی کامل اقتصاد ملی از سرمایه های خارجی است.

به این ترتیب عدم تغییر جدی در جریان سرمایه گذاری خارجی در این سالها بیشتر به دلیل حجم ناچیز این سرمایه ها است. با این حال کارشناسان معتقدند با نگاهی به ظرفیت های صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، پتروشیمی، خودرو، صنایع زیرساختی، دارویی و... می توان به افزایش میزان سرمایه خارجی امیدوار بود. در این بین تنها در صنعت نفت به حدود 180 میلیارد دلار سرمایه در 5 سال آینده نیاز است. در صنعت پتروشیمی رقمی در حدود 60 میلیارد دلار سرمایه نیاز است که در صورت اصلاح شرایط جذب سرمایه های خارجی، کشور قادر به جذب سالانه 20 میلیارد دلار خواهد بود.

به تحلیل اگزیم نیوز سرمایه گذاری خارجی به دلیل فقدان منابع مالی داخلی یا عدم کارآمدی آن در کشورهای در حال توسعه موتور محرکه توسعه اقتصادی واجتماعی این جوامع به شمار می آید. شرایط کنونی اقتصاد ایران نیز جذب منابع مالی خارجی را ضروری ساخته است. الزام اول ایران در جذب این منابع ناشی از کمبود منابع مالی داخلی است. این در حالی است که کاهش شدید قیمت نفت در دو سال گذشته و ناامیدی نسبت به رشد قیمت در دو سال پیش رو از یک سو و ناتوانی جدی بخش خصوصی برای تأمین منابع مالی مورد نیاز برای رشد صنعتی در ایران الزام به جذب منابع خارجی را چند برابر کرده است.

بنابراین در شرایطی که منابع مالی داخلی ناتوان از تغذیه برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی است، استفاده از منابع مالی خارجی که در قانون برنامه پنجم و ششم نیز پیش بینی شده است، ضروری و الزامی است. الزام دیگر ایران در جذب منابع مالی خارجی، نیاز شدید به ورود فن آوریها و سیستم های مدیریتی پیشرفته است. جذب سرمایه گذاری های خارجی به طور طبیعی زمینه انتقال فن آوری های پیشرفته روز و فنون مدیریتی کارآمد به کشور را فراهم می سازد. بدون تردید حضور موفق و فعال ایران در عرصه اقتصاد و تجارت جهانی مستلزم هماهنگی ساختارهای اقتصادی و صنعتی با فن آوری های روز و فنون مدیریتی جدید است. علاوه بر موارد فوق، جذب درصد بیشتری از سرمایه گذاری های خارجی نشان از بهبود اعتبار اقتصادی ایران و در نتیجه ارتقاء جایگاه ومنزلت ایران در اقتصاد و تجارت جهانی است. در این بین اما موانع مهمی برای جذب سرمایه های خارجی وجود دارد.

ضعف امنیت اقتصادی در سال های گذشته به اسطه تحریم های غرب علیه ایران یکی از این چالش ها است. وجود تحریم ها و ایزوله شدن اقتصاد ایران از دنیا باعث ایجاد نگرانی هایی برای ورود سرمایه های خارجی شده است. نتایج این نگرانی هنوز هم مشهود است به طوریکه سطح روابط اقتصادی ایران و اروپا در چند ماه گذشته به رغم ورود هیأت های مختلف هنوز تغییر خاصی نیافته است. همین امر باعث شده شاهد روابط بانکی مهم و قابل توجه در روابط دو طرف نباشیم. نمونه این امر را در سفر هیأت تجاری ایران به آلمان شاهد بودیم که یکی از چالش های موجود در مسیر روابط دو طرف نگرانی از تحریم های آمریکا علیه ایران مطرح شد.

رتبه امنیت اقتصادی ایران نیز در خلال سال های گذشته به شدت کاهش یافته که این مسأله نیز در ورود سرمایه های خارجی به کشور خلل ایجاد کرده است. موضوع مهم دیگر چالش های فضای کسب و کار در ایران است. در حال حاضر کشور ما از این منظر جزو کشورهای عقب مانده (رتبه 118 در سال 94) محسوب می شود و وجود مشکلاتی از قبیل بوروکراسی گسترده، قوانین سخت و بازدارنده، چالش های مالیات ستانی، اشکالات گمرکی و ... همگی بر روند جذب سرمایه های خارجی اثرات منفی بر جای گذاشته است.