محور تمامی تغییر و تحولات اقتصادی و غیر از آن در دنیای امروز دانش است. امروزه رقابت در فضای اقتصادی در بخشهای علمی آن در جریان است و آنطور که فعالان حوزه های اقتصادی می گویند در اقتصاد دانش‌بنیان، بهره‌وری و مزیت‌های حاصل از دانش و فناوری است که اقتصاد را به پیش می‌برد و تولید سرانه بالاتر، کاهش نابرابری در توزیع درآمد، رفاه عمومی و در یک کلام، توسعه پایدار ملی را به ارمغان می‌آورد. از منظر تعریف، اقتصاد دانش‌بنیان اقتصادی است که مستقیما بر مبنای تولید، توزیع و مصرف دانش و فناوری قرار گرفته باشد.

با نگاهی به رویکرد دانشگاه‌های بزرگ و مطرح جهان درمی‌یابیم که توسعه فناوری و توجه به تجاری‌سازی یافته‌ها و دستاوردهای تحقیقاتی و رفع نیازهای جامعه و صنعت بومی، یکی از رویکردهای اصلی این مراکز در توسعه اقتصادی است. دانشگاه‌ها، کارآفرینی دانش بنیان را به عنوان یکی از ماموریت‌های اصلی خود قرار داده و در این راستا برنامه‌ریزی و تلاش می‌کنند. در واقع چه با نگاه الگوبرداری از دانشگاه‌های بر‌تر دنیا و چه در راستای پیروی از اسناد بالادستی همچون سند چشم‌انداز ملی، نقشه جامع علمی و ... چاره‌ای جز حرکت به سمت تحقق دانشگاه کارآفرین و ارزش‌آفرین وجود ندارد.

در این بین بخش کشاورزی که در گذشته عمده ترین فعالیت های اقتصادی محسوب می شد، با شکل گیری و رشد نظام سرمایه داری در اروپا، به گونه ای تکامل یافت که در حال حاضر با فعالیتهای صنعتی در کشورهای پیشرفته درآمیخته و نقش مهمی در جریان تمرکز سرمایه دارد. تولید بیشتر در بخش کشاورزی علاوه بر صرفه جویی ارزی، توسعه سایر بخشهای اقتصادی را در پی خواهد داشت. یک برنامه کشاورزی پایدار موفق در بر گیرنده اهدافی مانند، فراهم کردن امنیت غذایی همراه با افزایش کمی و کیفی آن ضمن در نظر گرفتن نیاز های نسلهای بعدی، حفاظت از منابع آب،خاک و منابع طبیعی؛حفاظت از منابع انرژی در داخل و خارج از مزرعه حفظ و بهبود سود آوری کشاورزان ؛حفظ نیروی حیات جامعه روستایی ؛حفظ تنوع زیستی و قابلیت پذیرش از سوی جامعه است.

دکتر وحید شقاقی استاد اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس در اینباره می گوید: در حوزه کشاورزی با چند معضل عمده مواجهیم؛ کشاورزی ما به نوآوری در تولید و افزایش سطح بهره وری از آب نیازمند است. در حال حاضر وضعیت مساعدی در این خصوص نداریم درحالیکه دنیا در این حوزه به سرعت در حال پیشرفت و تکامل است و با توجه به اهمیت و بنیادی بودن کشاورزی در دنیا، چه به لحاظ حیاتی و چه جوانب مادی و اقتصادی آن باید تصمیم گیریهای جدی گرفته شود.

وی با اشاره به پیشرفت های کشورهایی چون چین در زمینه اصلاح ژنتیک و دستیابی به تولید بیشتر محصولات کشاورزی گفت: اقتصاد دانش بنیان در بحث تکنولوزیکی کاشت، داشت و برداشت و نیز در مورد بهره وری منابع آب ورود دارد. کشاورزی سنتی نه تنها توان حضور در عرصه های بین المللی را ندارد بلکه برای تولید داخلی هم مقرون به صرفه نیست و باید زمینه های دانش بنیان را برای کشاورزی فراهم کرد.

وی افزود: فضای کسب و کار در حوزه اقتصاد دانش بنیان مساعد نیست و تا وقتی حمایت حقوقی از مالکیت فکری، ایده و تفکر وجود ندارد تمایل کمی برای کار در این بخش به چشم می خورد چون پژوهشگر می بیند که حاصل تلاشش دست به دست می چرخد و ابزار قانونی برای دفاع و احقاق حق خود را ندارد. بنابراین ارتقای فضای کسب و کار، حمایت معنوی از نوآوران و مخترعان و نیز ایجاد فضای خلاقیت در دانشگاهها سه رکن آغاز فعالیت های دانش بنیان در همه حوزه ها و در این مبحث خاص، کشاورزی می باشند.

شقاقی گفت: متاسفانه نگاه ما به شرکت های دانش بنیان، نگاهی تزریقی و صرفا حمایت مالی بوده است که پاسخگو نیست. شرکت های دانش بنیان باید حمایت نرم افزاری بشوند. منظور از حمایت نرم افزاری مالکیت معنوی، پیش بینی پذیر کردن فضای کار و به روز رسانی داده ها را مد نظر قرار بدهیم. وی گفت به دلیل تسهیلاتی بودن حمایت های گذشته نتیجه ملموسی از این شرکت ها دیده نشده و لازم است در مدیریت فضای دانش بنیان تجدید نظر شود. 

مهدی معصومی عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز معتقد است: در بخش کشاورزی ما هنوز به مرحله ای نرسیده ایم که محصولات را با تکنولوژی جدید تولید کنیم چراکه سبک و روش ما سنتی است و هنوز با تولید به روشهای پیشرفته فاصله داریم. بعنوان مثال به طور خاص در بخش پرورش طیور ما بر اساس علم روز دنیا پیش می رویم اما در سطح کلان این اتفاق نیفتاده است و دلیل آن این است که از یک سو  به دلیل رکود صنایع کشاورزی با مشکل فروش مواجه هستند و از سوی دیگر دغدغه های ناشی از ناآرامی بازار کار باعث می شود انگیزه ای برای تمایز و پیشرفت وجود نداشته باشد.

معصومی گفت: البته بصورت موردی بخش تحقیق و توسعه (R&D) بعضی واحدهای تولیدی محصولات کشاورزی و دامپروری با دانشگاه تهران قرارداد بسته اند که با استفاده از توان کارشناسان داخلی با ترکیب مطالعات خارجی و داخلی، بهره وری و کیفیت را بالا ببرند و در تولید تفاوت و تمایز ایجاد کنند اما این موارد خیلی محدود و در حجم کوچکی رخ می دهد.

معصومی به قیمت تمام شده بالای کالای کشاورزی و دام پروری مثل مرغ و تخم مرغ اشاره کرد و آن را یکی از مهمترین دلایل عدم توان رقابت در سطح بین المللی دانست و گفت: ما وقتی برای فروش داخلی مشکل داریم اصلا نمی توانیم به مانور در سطح بین الملل فکر کنیم. هزینه های مختلفی که بر دوش این بخش وجود دارد باعث افزایش قیمت تمام شده آن می شود و تولید کننده انگیزه هزینه برای فعالیت دانش بنیان را از دست می دهد.

وی افزود: در موقعیت فعلی زیرساختهای بازار تولیدات کشاورزی و روزمرگی و دغدغه های لحظه ای آن مانع نوآوری می شود. امروز با شرایطی روبرو هستیم که بهترین کیفیت هم در برهه های زمانی از سال خریداری نمی شود. ما ظرفیت های خوبی در کشاورزی و دامپروری داریم . اما برند خاصی نداریم. برند سازی انگیزه فعالیت های خلاقانه را بالا می برد.تولید کننده درگیر مسائلی جز علمی کردن فعالیت خود است. البته در موارد خاص اینکار انجام شده اما تغییر عمده پیش بینی نمی شود.