قانون هدفمندی یارانه ها حاوی 16 ماده بر تغییر فرآیند پرداخت یارانه دلالت دارد؛ به گونه ای که با حذف تدریجی یارانه از مواد سوختی، خوراکی، آب، برق، گاز و سایر اقلام، بخشی از درآمد بدست آمده به صورت نقدی و غیرنقدی بین مردم توزیع شده و سایر درآمدهای آن صرف تولید، طرح های عمرانی، فرهنگی، اجتماعی و سلامت جامعه می شود.

براین اساس در صدر مفاد قانون هدفمندی یارانه ها، اصلاح قیمت حامل های انرژی قرار گرفت تا در رأس همه موارد با کاهش فاصله قیمت داخلی و خارجی سوخت از درصد بالای قاچاق آن و هدر رفت این منابع جلوگیری شود. در ماده یک این قانون تاکید شده، قیمت فروش داخلی بنزین، نفت، گاز، نفت کوره، نفت سفید، گاز مایع و سایر مشتقات نفت با لحاظ کیفیت حامل ها و احتساب برخی هزینه ها به تدریج تا پایان برنامه پنجم توسعه کمتر از 90 درصد قیمت تحویل روی کشتی (فوب) در خلیج فارس نباشد.

همچنین اصلاح قیمت آب و برق و هدفمند کردن یارانه نان، گندم، شکر، برنج، شیر، خدمات پستی، هواپیمایی و ریلی جزو وظایف دولت در اجرای این قانون تعیین شد. این در حالی است که هزینه منابع بدست آمده از اصلاح قیمت ها در سه بخش عمده قانونگذاری شد؛ به گونه ای که تا 50 درصد این درآمدها برای توزیع یارانه در قالب پرداخت نقدی و غیر نقدی با لحاظ میزان درآمد خانوار نسبت به کلیه خانوارهای کشور به سرپرست آنها پرداخت شود.

در عین حال 30 درصد دیگر از منابع ناشی از اصلاح قیمت حامل های انرژی و هدفمند کردن سایر یارانه ها برای پرداخت کمک های بلاعوض یا یارانه سود تسهیلات و یا وجوه اداره شده در تولید و بخش های مرتبط با آن تعیین و 20 درصد مابقی نیز به دولت اختصاص یافت تا برای جبران آثار اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها بر اعتبارات هزینه ای و تملک دارایی های سرمایه ای (طرح های عمرانی) هزینه کند.

از نظر کارشناسان پرداخت یارانه نقدی که از دولت گذشته کلید خورد، طرح اصولی و درستی نبود و تاکنون به لحاظ اقتصادی تبعات منفی زیادی را در بر داشته، با این حال ادامه این روند ناصحیح جای سوال دارد. در این بین کارشناسان معتقدند اجرای قانون هدفمند کردن یارانه ها تولید را با نابودی صد درصد روبه رو کرده و باید آسیب شناسی جدی و عزم ملی برای هدفمند کردن یارانه ها صورت گیرد، وگرنه هر گونه تغییر در قانون هدفمندی یارانه ها در حوزه اجرا و اصلاح قانون، منجر به نابسامانی در صحنه های مختلف اقتصادی خواهد شد.

به گفته علیرضا عبداله زاده، اقتصاددانان کلاسیک با هدفمندی یارانه ها موافق بودند چون باید قیمت حامل های انرژی واقعی می شد و در آن شرایط این موضوع از اهمیت زیادی برخوردار بود. اینکه قیمت سوخت بالا برود یک واقعیت است که باید انجام شود، ولی می تواند این افزایش قیمت همزمان با تغییر تکنولوزی همراه شود تا ضربات ناشی از این اقدام کم شود. به گفته این اقتصاددان قاعدتا پول نفت و یارانه روزی تمام می شود، لذا دولت باید کاری کند که تولیدکننده انگیزه به روزرسانی تکنولوژی تولیدش را پیدا کند. بعنوان مثال صنعت فولاد ما در حال حاضر با تکنولوژی نسل یک فعالیت می کند در حالیکه در بقیه جاهای دنیا مثل آرژانتین و چین از تکنولوژی نسل چهار استفاده می کنند؛ نتیجه این است که قیمت تمام شده یک تن فولاد تولید داخل بالاتر از تولید جهانی است. لذا عملا بدون نوسازی و به روزرسانی تکنولوژیکی هیچ اتفاقی برای صنعت و تولید ما نخواهد افتاد.

 این در حالی است که اگر این پول صرف پرداخت ما به التفاوت قیمت حامل های انرژی شود تا ابد هیچ اتفاقی برای بخش تولید نخواهد افتاد. وی افزود: با تمام این تفاسیر اما دولت این کار را نکرد و پول یارانه را در فضای سیاسی و نه اقتصادی برای کسب رای هزینه کرد.

عبداله زاده در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به این که مشکلات بخش تولید منحصر به زیرساختها و قیمت حامل های ارژی نیست گفت: به دلیل پایین بودن نرخ ارز اصولا واردات معنادارتر و به صرفه تر است که این موضوع روی تولید اثرگذار خواهد بود. در چنین شرایطی کسی داوطلب تولید نیست چراکه تولید کننده به دلایل مختلفی در فشار است. به علاوه صرفا هدایت یارانه آن هم با مشکلاتی که در تخصیص آن خواهیم داشت از جمله معضل رانت نمی توان تولید را حرکت داد.

این کارشناس ارشد اقتصاد گفت: ما 260 هزار میلیارد تومان در بحث یارانه ها هزینه کرده ایم که قرار بود 30 درصد آن را به بخش صنعت بدهند تا نهایتا 5 درصد به بخش تولید کمک بشود. در صورتیکه می توان این 5 درصد را با دستکاری نرخ ارز هم بدست آورد. با این حال اصولا دولتها ترجیح می دهند دلارهای نفتی را خرج کنند و بدینوسیله قدرت ریال را بالا نگه دارند. به گفته وی در نهایت اگر بخواهیم یارانه را مستقیم به بخش تولید بدهیم، در مهلکه رانت خواهیم افتاد و بر تولید اثر مثبتی نخواهد داشت و عملا آن فشاری را که واحدهای تولیدی برای به روزرسانی تکنولوژیکی حس می کنند از بین خواهیم برد .