با رفع تحریم های غرب علیه ایران شرکت های اروپایی با اشتیاق فراوان به ایران آمدند و با دولت و بخش خصوصی ایران دیدارهای مهمی را برگزار کردند. اغلب این هیأت های اروپایی با این نیت وارد ایران شدند تا در زمینه سرمایه گذاری مشترک با شرکت های ایرانی زمینه های ورود سرمایه به ایران را هموار کنند.

این در شرایطی است که با گذشت زمان به تدریج از تعداد و شدت و حدت ورود سرمایه گذاران کاسته شد و وضعیت شکل حساب شده تری به خود گرفت. در ابتدا طرف های اروپایی با بیان این که در انتظار رفع عملی تحریم ها هستند تنها به بازدید و مطالعه پروژه های ایرانی پرداختند اما به تدریج زمان انتخاب فرا رسید.

در ابتدا مشکل روابط بانکی بود و این ترس وجود داشت که نکند دولت آمریکا شرکت ها و یا بانک هایی که با ایران وارد مراوده می شوند را تحریم و یا تنبیه کند اما رییس جمهور سابق آمریکا با کشورهای اروپایی دیدار کرد و به آنها اطمینان داد که روابط اقتصادی و تجاری با ایران را مشمول تنبیه و تحریم نخواهد کرد.

این موضوع هر چه زمان می گذشت به اطمینان کشورهای اروپایی و شرکت های مربوطه منجر می شد تا این که با روی کار آمدن دونالد ترامپ و موضع گیری های وی علیه برنامه هسته ای ایران و برجام ورق تا حدی برگشت. حال نگرانی ها به ترس های جدی از تحریم ایران و پاره کردن برجام منجر شود.

با این حال اگرچه رکس تیلرسون هفته قبل اعلام کرد مانع روابط تجاری شرکت های اروپایی با ایران نمی شود اما این حرف هیچگونه تعهدی برای آمریکا ایجاد نخواهد کرد. در این بین برخی شرکت های معتبر اروپایی در این مدت وارد ایران شده اند و قراردادهای مهمی نیز با ایران بسته اند به عنوان مثال شرکت توتال قراردادی به ارزش 4.8 میلیارد دلار اخیرا برای توسعه فازهای پارس جنوبی بسته که گفته می شود می تواند گسترش یابد. شرکت های خودروسازی معتبری همچون رنو، پژو، سیتروئن، قراردادهای مهمی با ایران و شرکت های ایرانی بسته اند.

در حوزه های نفت و گاز نیز شرکت های خارجی از آسیا و اروپا با ایران وارد مذاکرات جدی شده اند که تمامی این موارد نشان می دهد ایران در جایگاه فوق العاده ای از منظر شرکت های اروپایی قرار گرفته است. در حال حاضر بسیاری از بانک های اروپایی نیز با تخصیص فاینانس های معتبر در حوزه های گوناگون به ایران چراغ سبز نشان داده اند که از آن جمله می توان به بانک های اتریشی، دانمارکی و ... اشاره کرد.

در حال حاضر نیز طی روزهای اخیر ایالات باواریا آلمان یک دفتر تجاری را در تهران بازگشایی کرده که نشان می دهد به رغم همه تهدیدهایی که وجود دارد اما اروپایی ها تمایل جدی به همکاری با ایران دارند. در این رابطه کارشناسان و فعالان اقتصادی در پاسخ به این سوال که اروپا در قبال ایران چه موضع و رویکردی را در پیش خواهد گرفت معتقدند اروپاییان در قبال ایران در دو وضعیت کوتاه مدت و بلندمدت تصمیم گیری خواهند کرد که این دو وضعیت نیز به تصمیمات آمریکا به شدت وابسته است.

به عقیده آنها در کوتاه مدت قطعا اروپا با هر تصمیم آمریکا مخالفت می کنند و این موضوع اگرچه ممکن است به بروز احتیاط هایی منجر می شود اما نافی روابط دو طرف نیست. با این حال ممکن است مانعی برای گسترش شدید و سریع این روابط شود. همانطور ک از زمان روی کار آمدن ترامپ خبری از هیجانات سابق هم نیست.

اما در بلندمدت ممکن است تهدیدهای ترامپ جنبه عملی تری به خود بگیرد و به خصوص ممکن است به سمت حوزه هایی برود که سرمایه گذاران اروپایی به آن علاقه مند هستند. مثلا تحریم بانکداری، پتروشیمی، نفت و گاز و ... همگی می توانند موانعی را در بلندمدت بر سر راه سرمایه گذاران خارجی قرار دهند که البته با توجه به رفتار ترامپ در یک سال اخیر این موضوع قابل اغماض نیست. در این صورت باید گفت روابط دو طرف در بلندمدت می تواند تحت تأثیر قرار بگیرد. وال استریت ژورنال در این رابطه با اشاره به این که روابط تجاری ایران و اروپا در سال گذشته و پس از توافق هسته ای ایران و 1+5 دو برابر شده و ارزش آن به 16 میلیارد دلار رسید.  

این رسانه آمریکایی ادامه داد: به گفته تیلرسون هنوز بسیاری از مراودات تجاری شرکت های آمریکایی طبق تحریم های برقرار، ممنوع است ولی به گفته وی، ترامپ تلاش نمی کند در تصمیم گیری های شرکت ها مداخله کند. بررسی های مرکز آمار اتحادیه اروپا نیز نشان داد که ایران و اروپا توانسته اند میزان تجارت دوطرف را به شسدت افزایش دهند به طوریکه میزان صادرات ایران به اروپا در این مدت 2.5 برابر و میزان واردات 37 درصد رشد داشته است.

شرکت فرانسوی توتال، قراردادی به ارزش 4.8 میلیارد دلار با ایران برای توسعه فاز 11 میدان گازی پارس جنوبی امضاء کرده که این قرارداد بزرگ‌ترین قرارداد امضا شده در صنعت نفت ایران در بیش از 12 سال گذشته است. ایران با چند شرکت فرانسوی دیگر نیز قراردادهای بزرگی امضا کرده است. ایرباس قراردادهایی با شرکت‌های هواپیمایی ایران‌ایر، ایرتور و زاگرس امضا کرده که ارزش آن بر اساس قیمت هواپیماهایی که باید به ایران تحویل داده شود به حدود 25 میلیارد دلار می‌رسد.

قرارداد با رنو، پژو و زیمنس نمونه دیگری از قراردادهایی است که بین شرکت‌های ایرانی و اروپایی امضا شده است. علاوه بر این، میلیاردها دلار تفاهم‌نامه غیرالزام‌آور بین شرکت‌های ایرانی و شرکت‌های اروپایی در دوره پس از لغو تحریم‌ها امضا شده که مذاکرات فنی و مالی برای تبدیل آن‌ها به قراردادهای نهاییِ الزام‌آور در جریان است و مقامات دولتی گفتند که پیشرفت این مذاکرات، خوب بوده است.

مقامات اتحادیه اروپا در حال تشویق کردن بانک‌های درجه یک اروپایی به همکاری با ایران هستند. آن‌ها از این بانک‌ها درخواست دارند که برای همکاری با ایران، تردید را کنار بگذارند. هلگا اشمید، معاون سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اخیراً گفته است که کمیسیون اروپا به بانک سرمایه‌گذاری اروپایی که یک نهاد مالی وابسته به اتحادیه اروپا است پیشنهاد داده که فعالیت‌های خود را در ایران آغاز کند.

بعد از لغو تحریم‌ها، 30 بانک ایرانی به شبکه سوئیفت وصل شده‌اند و حدود 200 بانک و موسسه اعتباری خارجی، همکاری‌های خود با ایران را آغاز کرده‌اند.

در این رابطه روزنامه فایننشال تایمز اخیرا نوشت: کشورهای اروپایی در تلاشند تا قراردادهای تجاری خود با ایران را حفظ کنند که بخشی از یک تلاش گسترده‌تر برای توقف خروج آمریکا از توافق تاریخی هسته‌ای با تهران است.

به نوشته روزنامه فایننشال تایمز، همزمان که انتظار می رود دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا از تایید مجدد پایبندی ایران به توافق هسته‌ای سر باز بزند، مقامات اروپایی درحال تهیه طرح های احتمالی برای حمایت از شرکت‌هایی همچون ایرباس، توتال، زیمنس و پژو در برابر هرگونه پیامد احتمالی ناشی از این اقدام آمریکا هستند. تمامی این شرکت‌ها قراردادهایی تجاری با ایران دارند و در صورت وضع مجدد تحریم های هسته‌ای آمریکا علیه ایران، تاثیر خواهند گرفت

USA Today نیز اخیرا در گزارشی بررسی کرد تصمیم ترامپ برای خروج یک طرفه از معاهده برجام و تحریم مجدد ایران از طرف ایالات متحده می تواند دو اثر را در پی داشته باشد؛ نخست هدایت میلیاردها دلار سرمایه کشورهای اروپایی به سمت ایران و دوم اقدامات تلافی جویانه این کشورها علیه آمریکا. این در حالی است که این هفته ترامپ تصمیم خود را درباره ادامه توافق هسته ای و یا توقف یکجانبه آن اقدام خواهد کرد که نشانه هایی مبنی بر تصمیم دوم دیده می شود و این موضوع نگرانی هایی را برای کشورهای اروپایی و شرکت ها و سرمایه گذاران غربی ایجاد کرده است.

توافقنامه برجام که در سال 2015 توسط باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا به همراه انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین امضا شده است، تحریم های بین المللی را علیه ایران در عوض تعلیق درازمدت برنامه هسته ای خود لغو کرده است. در این رابطه رییس موسسه خاورمیانه لندن، معتقد است که از زمان امضای این قرارداد، کشورهای اروپایی با علاقه زیاد به منظور تجارت با ایران راهی تهران شده اند و اگر ایالات متحده اقداماتی کند که سرمایه گذاری این کشورها را تحت الشعاع خود قرار دهد دولت های اروپایی متحد ایالات متحده می توانند با محدودیت های تجاری علیه شرکت های آمریکایی با این اقدام مقابله کنند.

در این بین دولت های اروپایی از ایالات متحده خواسته اند که با توافقنامه برجام کنار بیاید و از بازی با این برنامه مهم دست بکشد. علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، روز سه شنبه "واکنش های منفی اخیر واشنگتن را در قبال ایران مورد انتقاد قرار داد و اظهار امیدواری کرد که این قرارداد با مشکل مواجه نشود. به گفته وی بیشتر منافع جامعۀ بین المللی در معرض خطر است تا منافع ملی ایران.

.