به رغم برخی گمانه زنی ها از کاهش نقش چین در اقتصاد ایران بعد از لغو تحریم های غرب علیه ایران، اما حضور رییس جمهور این کشور در تهران و دیدار وی با رییس جمهور و  م  ق ام معظم رهبری و توافق های صورت گرفته در حوزه های مختلف از جمله تفاهمنامه های اقتصادی تهران-پکن نشان داد که این کشور هم چنان یکی از مهمتریسن ترین شرکای اقتصادی ایران باقی  خواهد ماند. این در حالی است که این کشور در سال های گذشته و در کوران تحریم های اقتصادی – اگرچه همراه با انتقاداتی از بعد کیفیت یا قیمت – یکی از شرکای اصلی ایران محسوب شده است.

بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران میزان واردات ایران از چین در نه ماهه منتهی به آذرماه امسال، معادل ۷ میلیارد و ۶۶۹ میلیون و ۴۲۸ هزار و ۵۲۰ دلار بوده که در مقابل، چینی‌ها از ایران، ۵ میلیارد و ۵۰ میلیون و ۸۲۴ هزار و ۳۶۳ دلار کالا وارد کرده‌اند. البته حجم صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی که از سوی ایران به چین صورت می‌گیرد سبب شده تا تراز تجاری دو کشور به نفع ایران مثبت باشد.

در این بین بر اساس آخرین نشست مشترک دو طرف قرار است حجم روابط اقتصادی و تجاری دو کشور در ده سال آینده به 600 میلیارد دلار برسد که این رقم به اندازه تولید ناخالص داخلی کشور است.

در این دیدار امضای تفاهم نامه همکاری برای تقویت همکاری های صنعتی، معدنی و سرمایه گذاری بین وزارت صنعت، معدن و تجارت ایران و کمیسیون ملی توسعه و اصلاحات چین، توسط وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران و رییس کمیسیون توسعه و اصلاحات چین و همچنین یادداشت تفاهمی در زمینه همکاری های ارتباطات و فناوری اطلاعات و یادداشت تفاهم تأمین اعتبار مالی پروژه خط آهن سریع السیر تهران – مشهد که بین وزارت راه و شهرسازی ایران و بانک صادرات و واردات «اگزیم» چین صورت گرفت و یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت امور اقتصادی و دارایی ایران و وزارت بازرگانی چین در زمینه تحکیم همکاری های سرمایه گذاری و یادداشت تفاهم توسعه همکاری توسعه نیروی انسانی بین وزارت امور اقتصادی و دارایی ایران و وزارت بازرگانی چین همگی از تفاهماتی بودند که توسط وزرای اقتصادی کشور و طرف چینی امضا شد.

در این بین بررسی های پایگاه خبری و تحلیلی اگزیم نیوز نشان می دهند که در سال های اخیر سهم واردات ماشین آلات، بویلرها و رآکتورهای هسته ای در میان واردات محصولات چینی بیشترین میزان بوده است. پس از آن لوازم و تجهیزات الکتریکی، وسایل حمل و نقل به جز ریلی، مبلمان، محصولات آهنی و فولادی، پلاستیک ها و آهن و فولاد در جایگاه های بعدی بیشترین میزان واردات محصولات کالایی را به خود اختصاص داده است.

این در حالی است که کشورمان بیشترین میزان صادرات محصولات خود را در حیطه نفت و محصولات معدنی اختصاص داده و در سایر حوزه ها که 25 درصد میزان صادرات به چین محسوب می شود شاهد محصولاتی از جمله کالاهای شیمیایی، آلومینیوم، مس، سیمان و آهک، سنگ های فلزی، پلاستیک ها و میوه و آجیل هستیم که اغلب در زمره محصولات خام محسوب می شوند و ارزش افزوده چندان بالایی در تولید آنها به کار گرفته نشده است.

 بر این اساس به تحلیل اگزیم نیوز دو راهکار برای ارتقای حجم تجاری ایران و چین در حال حاضر وجود دارد؛ نخست آن که با خروج اقتصاد ایران از وضعیت رکودی انتظار می رود تولید محصولات با ارزش افزوده بالاتر جای خود را به محصولات خام خواهد داد. این مسأله با تأثیری که بر قیمت محصولات تولیدی می گذارد می تواند به رشد ارزش محصولات صادراتی منتهی شود. در عین حال در حال حاضر بهتریم شرایط همکاری های اقتصادی پیش روی دو کشور قرار گرفته است.

چین با رشد اقتصادی 6.9 درصدی در سال 2015 کمترین میزان رشد را در 25 سال گذشته تجربه کرده است.  این موضوع اهمیت روابط خارجی و توسعه تراز تجاری آن کشور را با دنیا نشان می دهد. به عبارتی ورود رییس جمهور این کشور را به تهران باید تلاشی در راستای تقویت تولید و تجارت آن تعبیر کرد. به این ترتیب با توجه به آغاز دوره جدید اقتصاد ایران انتظار می رود توجه چین بیش از گذشته معطوف ظرفیت های کشورمان شود.

در این میان با نگاهی به نمودار همراه، میزان صادرات کشورمان به چین که تا سال 93 رشد چشمگیری را از خود نشان داده بود (از 5.5 میلیارد دلار به جدود 10 میلیارد دلار در سال  93 رسید) در 9 ماهه امسال به 5 میلیارد دلار بازگشته است که افت شدید قیمت نفت را باید یکی از مهمترین دلایل این امر برشمرد. در مورد واردات نیز شاهد رشد قابل توجه واردات از این کشور تا سال 93 بودیم به طوریکه این متغیر از 704 میلیارد دلار در سال 90 به 12 میلیارد و 700 میلیون دلار در سال گذشته رسید اما در 9 ماهه امسال شاهد کاهش چشمگیر واردات به میزان 4.5 میلیارد دلار بودیم.

به عبارتی ساده تر و با استفاده از روندهای تجاری دو کشور باید گفت تهران و پکن از ظرفیت های تجاری گسترده ای برخوردار هستند و این مسأله ارتقای زمینه های همکاری دو طرف را در دوران پساتحریم بیش از گذشته ارتقا می دهد.

بررسی های اگزیم نیوز نشان می دهد در پنج حوزه اقتصاد ایران توانایی ارتباط گسترده تر با چین را داراست؛ حوزه صادرات نفت و فراورده های نفتی؛ حوزه محصولات معدنی از جمله سنگ آهن، آلومینیوم، مس و فولاد؛ حوزه محصولات کشاورزی؛ محصولات صنایع معدنی . سیمان. این پنج حوزه که اصلی ترین منابع صادرات کالایی ایران محسوب می شوند زمینه های مناسبی را برای ارتقای روابط اقتصادی دو کشور فراهم می کنند.

در بخش خدمات نیز در سال های اخیر چین ارتباطات گسترده ای را در بخش های مهمی از جمله نفت و گاز و صنایع راهسازی و سدسازی با کشورمان ایجاد کرده که البته از نگاه کارشناسان پایین تر از استانداردهای همکاری های اقتصادی بوده است با این حال پیش بینی می شود در این حوزه ها نیز همچنان شاهد حضور پیمانکاران چینی باشیم. در بخش های نیروگاهی و اتمی نیز چین یکی از مهمترین شرکای ایران محسوب می شود.

 این کشور در تلاش است تا در بخش خوردویی ایران نیز وارد شده و خطوط مونتاژ اتومبی های چینی را در کشور دوباره راه اندازی کند. این روابط از آن جهت اهمیت دارد که منطقه خاورمیانه و  همسایگان ایران در حال حاضر در شرایط نسبتا نامطلوبی به سر می برند و حفظ بازارها  و شرکای مهم از جمله چین و روسیه را نباید از دست داد. این در حالی است که به عقیده کارشناسان حفظ شرکای مذکور به هر قیمتی نیز صحیح نیست و ایران باید در درجه اول منافع ملی را در نظر بگیرد.