بررسی آمارهای صادرات غیرنفتی کشور در 4 ماهه سال 95 که با رشدی بیش از 21 درصدی روبرو بوده از دو منظر قابل بررسی است؛ نخست صادرات به اتحادهای منطقه ای و جهانی از جمله بررسی صادرات به کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، کشورهای مستقل مشترک المنافع، اتحادیه اروپا، کشورهای عضو آ سه آن و ... که در نمودار همراه به تفکیک آمده است. بر اساس این آمارها میزان صادرات ما به این کشورها در 4 ماهه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با افزایش روبرو شده است. به عنوان نمونه بیشترین میزان رشد صادرات محصولات ایرانی به کشورهای عضو همکاری اسلامی است.پس از آن کشورهای عضو اکو بیشترین میزان رشد صادرات را از کشور ما به خود اختصاص داده اند و در نهایت کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس رتبه سوم را از آن خود کرده است.

نگاه دوم به آمارهای صادرات غیرنفتی در چهار ماهه سال جاری از بررسی صادرات کالا به تفکیک بازارهای پیرامونی حکایت دارد. آنطور که در نمودار همراه مشاهده می شود در مجموع کشورهای پیرامونی ما با رشد صادراتی در حدود 54 درصد روبرو شده اند. این موضوع نشان می دهد ضریب نفوذ محصولات ایرانی به بازارهای همجوار در حال افزایش است. بعد از کشورهای منطقه قفقاز که 156 درصد رشد صادرات را از ایران تجربه کر ده اند کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در میان بازارهای همسایه با 38.6 درصد رشد صادرات دومین رشد صادراتی را تجربه کرده اند. پس از آن کشورهای مشترک المنافع 34.5 درصد رشد صادراتی را از آن خود کرده اند. این در حالی است که در کشورهایی همچون عراق، لبنان، سوریه و یمن شاهد افت 2.6 درصدی صادرات غیرنفتی در این مدت هستیم.

در نقطه مقابل کشورهای افغانستان، ترکیه و پاکستان قرار دارند که 2.8 درصد رشد صادرات را از ایران ثبت کرده اند. اروپا 4.4 درصد، آسیای میانه 10 درصد کاهش صادرات را ثبت کرده اند.

در این بین آنطور که کارشناسان اقتصادی مطرح می کنند رشد روابط با کشورهای همسایه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. ریشه های مشترک فرهنگی، نزدیکی و هزینه های پایین انتقال محصولات ایرانی، بازار پرپتانسیل 500 میلیون نفری در همسایگی کشور ما، مرزهای مشترک و ... همگی جزو دلایل مهمی هستند که بازارهای منطقه را برای کشور ما مهم و البته حذاب می کنند.

در این میان اما برخی چالش های جدی وجود دارند. ظهور داعش در عراق، ناامنی های ترکیه و سایر کشورهای منطقه، حضور رقبای گردن کلفتی از آمریکا و اروپا به کشورهای مهمی همچون آذربایجان و ارمنستان و ... ورود سرمایه گذاران غیرایرانی در طرح های مهم منطقه که طبعا به ورود کالاهای کشورهای مربوطه منجر می شود، معافیت های مناسب و به موقع مالیاتی در کشورهای رقیب، خدمات پس از فروش معتبر و مورد اعتماد و ده ها دلیل دیگر وجود دارد که همگی نشان می دهند ایران در کسب بازارهای منطقه ای و همسایه ها باید با فوریت اقدام کند.

به عنوان یک نمونه کاهش سرعت رشد سطح مراودات تجاری با عراق مسأله بسیار مهمی است که باید مورد واکاوی قرار گیرد. ایران یکی از مهمترین شرکای اقتصادی و سیاسی عراق محسوب می شود اما به نظر می رسد با تقویت حضور کشورهایی همچون ترکیه و چین، این بازار به روی ما در حال بسته شدن است. این مسأله را باید جدی گرفت. ایجاد محدودیت های تجاری از طرف دولت عراق نشانه آن است که خود این کشور هم در حال میدان دادن به رقبای ایرانی است.

در این میان آنطور که کارشناسان می گویند مهم‌ترین معضل ما روابط نامناسب بانکی است. آنها صادرات کالاهای ایرانی را فقط با دلار می‌پذیرند؛ در حالی که تحریم‌های دلاری علیه ایران همچنان پابرجاست. بر این اساس به طور مثال عراقی‌ها مرتب با قوانینی که در تجارت به‌صورت یک شبه وضع می‌کنند، موانعی برای صادرکنندگان ایرانی ایجاد می‌کنند. تغییر استانداردها، افزایش تعرفه‌ها، ممنوعیت ورود یک کالا و... از جمله این تصمیمات است.

در این میان برخی مشکلات داخلی نیز وجود دارد. از جمله «عدم کیفیت محصولات» که در بعضی مواقع تولیدکننده با در نظر گرفتن نظرات مصرف‌کنندگان اجناس درجه دو و سه را به بازارهای بین‌المللی ارسال می‌کنند که این امر در آینده خطرات جبران ناپذیری را در از دست دادن بازارهای صادراتی به وجود خواهد آورد.