در دوره ای بسیار طولانی به دلیل بالا بودن میزان واردات از صادرات باعث شده بود تراز تجاری کشور همواره منفی باشد با این حال در دولت یازدهم و در سال جاری این تراز مثبت شده و برای اولین بار پس از انقلاب میزان صادرات از واردات فراتر رفت. برخی این موضوع را نشانه بهبود روند تجاری کشور می دانند و برخی دیگر می گویند این اتفاق دلایلی دارد که این دلایل ارتباطی به دولت ندارند مثلا کاهش قیمت های وارداتی باعث این موضوع شده است.

در این بین رییس کل گمرک با بیان این که وضعیت صادرات کشور از حال و روز آن مشخص است می گوید: در سال یک روز به فکر صادرات می‌افتیم و در مقابل 364 روز برای واردات تلاش می‌کنیم. به گفته کرباسیان، در تقویم اقتصادی ما همه روزها برای واردات ساخته شده‌اند و فکر می‌کنیم در یک روز خاص در سال باید از صادرکنندگان تجلیل کنیم. به این ترتیب روز صادرات هم برای ما تبدیل به یک مناسبت تقویمی شده در حالی که با این شعارهای بی‌مزه نمی‌توانیم صادرکننده موفق شویم. به گفته وی در حال حاضر 14 رویه سیاستگذاری در عرصه تجارت داریم که 13 رویه آن برای واردات تنظیم شده است. از این شاکله چه انتظاری دارید؟

وی در ادامه با اشاره به این که در کنار چالش های ذهنی در حوزه صادرات مشکل سیاستگذاری، قانونگذاری و لجستیکی هم داریم افزود: در زمینه سیاستگذاری، اولویت با واردات است. با تعارف هم نمی‌شود این رویه را برعکس کرد. قانونگذار هم به واردات بیشتر حساسیت نشان می‌دهد و در زمینه بسترها و زیرساخت‌ها هم مشخص است که ضعف‌های زیادی داریم. مثلاً اگر از بالا به نقشه ایران نگاه کنیم می‌بینیم همه راه‌ها به تهران و به مراکز ختم می‌شود. در حالی که اگر سیاست توسعه صادرات در دستور کار بود، امروز بخشی از این راه‌ها باید به بیرون کشور هدایت می‌شد.

وی که با تجارت فردا گفتگو کرده اضافه کرد: اصلاً شاکله اقتصادی کشور بر اساس واردات تعریف شده است. واردات همه فکر و ذهن سیاستگذاران را به خود معطوف کرده و تمام هم و غم ما این است که چگونه واردات را تسهیل کنیم. تمام بخش‌های درگیر در امر تجارت از حمل و نقل و مرزها گرفته تا مناطق آزاد و... در جهت رفع مشکلات واردات بسیج می‌شوند. اما آیا تاکنون به صادرات هم این‌گونه توجه کرده‌ایم؟ نتیجه این شده که سازمان‌ها و سازوکارهای ما برای واردات تنظیم شده‌اند و کمتر مبتنی بر صادرات شکل گرفته‌اند.
کرباسیان در ادامه با بیان این که راهکار صحیح این است که ابتدا فکر و ذهن مجموعه حاکمیت برای خیز صادراتی آماده شود و پس از آن، از همه عوامل موجود برای تحقق اهداف مورد نظر استفاده کنیم اضافه کرد: باید بنیان‌های تولید برای توفیق در زمینه صادرات آماده شوند. در حال حاضر بحث‌های ما در امور گمرکی بیشتر بر چگونگی کنترل‌ها و ارتقای سیستم‌هایمان در بخش واردات، تاکید دارد یا در تلاشیم از میزان تعرفه‌هایمان بکاهیم تا در امر واردات تسهیل ایجاد کنیم اما در مورد صادرات آیا به چنین مسائلی توجه کرده‌ایم؟

رییس کل گمرک با اشاره به این که در بهترین حالت، برای رشد صادرات تنها به ظرفیت داخل کشور توجه کرده‌ایم و هیچ‌گاه نرفته‌ایم با کشوری مذاکره کنیم که تعرفه‌های گمرکی‌اش را برای تسریع در ورود کالاهای ایرانی کاهش دهد معتقد است این امر نشان می‌دهد ما به دیپلماسی اقتصادی توجه نمی‌کنیم در حالی که موقعیت استراتژیک در این زمینه در منطقه داریم و می‌توانیم از این مزیت در جهت ایجاد جهش‌های صادراتی استفاده کنیم.

وی با اشاره به به گزارش اخیر موسسه جهانی مک‌کینزی در مورد اقتصاد ایران گفت: به خوبی تشریح شده که ایران در چه موقعیت ژئوپولتیک و جغرافیایی بی‌نظیری قرار دارد. هفت کشور محصور در خشکی در جوار ما هستند اما متاسفانه از این موقعیت بهره‌ای نمی‌گیریم. وی تأکید کرد: برخی کشورهای همسایه از این مزیت ما به خوبی استفاده می‌کنند اما خودمان در غفلت به سر می‌بریم. کالای تولید ترکیه از داخل ایران از طریق مرز مهران ترانزیت می‌شود تا به جنوب عراق برسد اما کالای ما به این مقصد نمی‌رسد. چون در داخل کشور به جای اینکه روند صادرات را تسهیل کنیم دائماً مانع ایجاد می‌کنیم. به طور مثال در دولت قبل، موضوع پیمان‌سپاری ارزی به مانعی جدی برای صادرات تبدیل شد. یا زمانی گفتند؛ کسی که می‌خواهد واردات انجام دهد باید اظهارنامه صادراتی داشته باشد. در همان مقطع بازار سیاه فروش اظهارنامه صادراتی شکل گرفت که تماماً جعلی بودند و گمرک باید وقت زیادی هم صرف مقابله با این‌گونه پدیده‌ها می‌کرد. آن‌وقت چطور انتظار داریم که توسعه صادرات داشته باشیم.

کرباسیان در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این که کاهش درآمدهای نفتی باعث توجه بیشتر به صادرات شده است گفت: دائماً در حال اصلاح رویه‌ها و مقررات در جهت تسهیل صادرات هستیم. به همین علت نیز تراز تجارت خارجی در این دولت مثبت شد. با ایجاد تغییر نگرش‌ها می‌توانیم زمینه رشد صادرات را فراهم کنیم. وی در توضیح اقدامات صورت گرفته برای بهبود صادرات گفت: اول مقررات و قوانین دست و پاگیر را از سر راه صادرات برداریم و در کنار آن برنامه‌ریزی و سیاستگذاری برای توسعه زیرساخت‌ها و حل مشکلات بنیادی تولید انجام شود. باید تمام ارکان تجارت کشور دست به دست هم دهند تا زمینه برای رشد و جهش صادرات فراهم شود. باید بازارچه‌های مرزی کشور جهت‌گیری صادرات داشته باشند و تا این حد غرق در واردات نشوند. مذاکرات تعرفه‌ای فقط باید برای صادرات شکل گیرند.

وی در ادامه گفت: مساله مهمی که باید توجه ویژه به آن شود پیوستن تولیدکنندگان و صادرکنندگان کشور به زنجیره تولید جهانی است. به همین جهت باید تردیدها برای عضویت در سازمان تجارت جهانی را کنار بگذاریم. جالب است؛ به اروپا با نرخ تعرفه بالا کشمش صادر می‌کنیم اما رقیبمان با کمترین تعرفه این محصول را صادر می‌کند. چون رقیب ما عضو WTO است این امتیاز را دارد اما صادرکننده ایرانی از این امتیاز محروم است. به ناچار صادرکننده ایرانی باید محصول خود را زیر قیمت بفروشد تا بازارش را از دست ندهد. در نتیجه این ظلم به صادرات ایران است هم گرفتار تعرفه بالاست و هم محصول خود را ارزان می‌فروشد.

رییس کل گمرک اضافه کرد: از طرف دیگر باید معضل تثبیت نرخ ارز را هم در اقتصاد ایران حل کنیم. پایین نگه‌داشتن نرخ ارز به ضرر صادرکننده تمام می‌شود و مشکلات آن را چند برابر می‌کند. متاسفانه به جای اینکه از صادرکننده حمایت شود دائماً به هزینه‌هایش اضافه می‌کنیم. در حالی که باید دولت حمایت یارانه‌ای برای صادرکنندگان در نظر بگیرد. جالب است که صادرکنندگان چین محصولات خود را از شرق آسیا به اروپا صادر می‌کنند اما هزینه تمام‌شده صادرات این کالاها پایین‌تر از هزینه تمام‌شده کالاهای ایرانی تمام می‌شود. کاملاً مشخص است که حمایت ویژه و مشوق صادراتی بالایی به صادرکنندگان چینی توسط دولت چین پرداخت می‌شود اما در کشور ما تنها یارانه‌ای که به صادرکننده به عنوان جایزه صادراتی پرداخت می‌شد هم از آنها دریغ شده است.