کاهش ارزش دینار عراق ، کاهش شدیدتر ارزش لیر ترکیه و ثباتی نسبی با نوسان محدود ارزش ریال ایران ، مواردی است که در روزهای اخیر تأثیر بسیاری بر حجم صاردات ایران و ترکیه در بازار عراق بر جای گذاشته است. هرچند که ناامنی و مشکلات اقتصادی در عراق باعث شده تا صادرات ایران و ترکیه کاهش یابد ولی با توجه به تغییراتی محسوس در ارزش پول های ملی این کشورها ، شاید پس از بهبود شرایط امنیتی ، ترکیه بتواند با بازپس گرفتن بخشی از سهم بازار خود ،  بخشی از سهم بازار ایران را نیز در عراق برباید؛ رخدادی که از هم اکنون باید نگران آن بود.

کاهش ارزش دینار عراق رخدادی است که از ماه های گذشته کلید خورد ولی در روزهای اخیر خودنمایی بیشتری پیدا کرده است. استارت این تغییر نرخ را می توان از ادبیات تصمیم سازان اقتصادی در عراق جویا شد مخصوصاً زمانی که کاهش درآمدهای دولتی و همچنین هزینه های جنگ ، راهی جز کاهش ارزش دینار را برای دولت این کشور باقی نگذاشته است. این در حالی است که حتی اگر دولت این کشور نیز میلی به چنین اقدامی نداشته باشند ، باز هم بازار با توجه به کاهش عرضه دلار و سایر ارزهای معتبر بین المللی ، تمایل خود را به کاهش ارزش دینار نشان خواهد داد.

با توجه به جایگاه عراق به عنوان کشور صادرکننده نفت و واردکننده تقریباً همه چیز ( به جز برخی از مواد غذایی ) ، کاهش ارزش پول ملی ، تأثیری جدی بر شرایط زندگی مردم بر جای خواهد گذاشت بنابراین دولت این کشور با حساسیت بالایی بر نوسان ارزش دینار نظارت خواهد کرد. خبرها حکایت از آن دارد که دولت این کشور با کاهش هزینه های خود ، تقلیل و تعویق پرداخت حقوق و دستمزد ، لغو معاهدات تجارت آزاد با سایر کشورهای عربی و حتی ابراز تمایل به استقراض بین المللی تلاش دارد تا وضعیت کنونی را بهبود بخشد ولی شرایط کلی این کشور و بحران های امنیتی آن مخصوصاً در مناطق شمالی و شمال شرقی این کشور همچنین نیاز به بازسازی بسیاری از امکان ، زیرساخت ها و تأسیسات مختلف ، شرایط دشواری خواهد داشت.

با توجه به تمامی این موارد ، نگرانی از کاهش بیشتر ارزش دینار منطقی به نظر می رسد که نقطه ضعف بزرگی برای کشورهای صادرکننده به عراق به حساب آمده همچنین نیاز به حمایت های صادراتی از سوی کشورهای صادرکننده مخصوصاً ایران را نیز می طلبد.

با توجه به آمارهای موجود شاهد هستیم که ارزش دینار عراق به سرعت در حال کاهش است و تنها در روزهای اخیر ارزش هر دلار امریکا در برابر دینار عراق از 1165 دینار به 1160 دینار کاهش یافته است. بررسی های اگزیم نیوز و به نقل از منابع عراقی نشان می دهد که در روز 5 نوامیر بهای هر دلار در بازار عراق برابر بود با 1160.12 دینار که باز هم از کاهش ارزش دینار خبر می دهد.

در یکی از نظرسنجی ها در بین فعالان بازار ارز عراق شاهد بودیم که از بین 1582 نفر ، 1015 نفر برابر با 64 درصد افراد معتقد بودند که در ماه جاری ، قیمت هر دلار امریکا در بازار عراق به بیش از 1180 دینار خواهد رسید. همچنین 22 درصد معتقد بودند که ارزش دینار از رقم فعلی بالاتر رفته و دلار در بازار عراق ارزان تر خواهد شد. سایر شرکت کنندگان نیز از ثبات نسبی قیمت ها دفاع کرده اند. این موارد نیز دلیل دیگری است که نشان دهد بازار عراق پتانسیل کاهش ارزش دینار را داشته و دارد و همچنین در صورتی که دولت این کشور با انواع سیاست های تسهیل پولی و یا تقویت عرضه دینار در بازار داخلی در کنار مشکلات مالی خود دست به اقداماتی خاص بزنند ، شاهد افزایش تورم عراق و همچنین کاهش بیشتر ارزش دینار عراق خواهیم بود.

در نهایت باید به این نکته اشاره داشت که در روزهای پیش رو و فرارسیدن زمان اوج تقاضای فصلی مواد غذایی در ایام اربعین ، شاهد افزایش قیمت مواد غذایی در این کشور خواهیم بود هرچند که هنوز شواهد این امر آن گونه که باید و شاید خودنمایی نکرده است. به نظر می رسد از این پس بایستی نگران کاهش ارزش پول ملی در عراق باشیم زیرا جذابیت واردات این کشور کاسته خواهد شد و صادرکنندگان در نهایت مجبور خواهند بود تا قیمت های پیشنهادی خود را کاهش داده تا بتوانند سهم بازار پیشین خود را در این بازار حفظ کنند.

نکته مهمتر در این خصوص را باید در کاهش ارزش لیر ترکیه جستجو کنیم زیرا دولت این کشور به منظور حمایت از صادرات ، در برابر کاهش ارزش لیر هیچ گونه موضع گیری قاطعی به خرج نداده و لیر ترکیه به صورت روزشمار و ممتدی با کاهش ارزش رو به رو است. به عنوان مثال در روزهای ابتدایی سال جاری ، ارزش هر لیر ترکیه در برابر هر 1 دلار امریکا 2.3 بوده ولی هم اکنون ، هر دلار امریکا با 3.15 لیر مورد داد و ستد قرار می گیرد. با توجه به این موارد باید به این نکته اذعان داشت که شرایط هر روز برای صادرات از ترکیه به عراق فراهم تر از روز قبل خواهد بود بنابراین نیاز به حمایت های مختلف از صادرات به عراق ، الزامی غیرقابل انکار به شمار می آید. هم اکنون به دلیل ناامنی و شرایط مختلف دیگر ، صادرات ترکیه به عراق کاهش یافته ولی با بهبود اوضاع شاید اوضاع باز هم به ضرر عرضه های صادراتی ایران ، رو به وخامت بگذارد.