طی هفته های گذشته قیمت دلار پا در میسری صعودی گذاشت و با  سرعت نسبتا بالایی این مسیر را طی کرد و از کانال 4 هزار تومانی گذشت و رقم 4 هزار و 100 تومانی را هم در کارنامه سال جاری خود ثبت کرد. روی کار آمدن دونالد ترامپ و به دست گرفتن سکان هدایت آمریکا توسط وی، افزایش اخیر نرخ بهره آمریکا، عمیق تر شدن شکاف میان نرخ ارز اسمی و واقعی، سپرده های کوتاه مدت بانکی با سود بالا و ... از جمله عواملی است که می توان در بالا رفتن بهای دلار به آنها اشاره کرد. در این بین بحران ارزی مساله نگران کننده ای است که در خصوص آینده بازارهای کشور وجود دارد. ترامپ و زاویه ای که وی با ایران دارد می تواند تاحدی آینده برجام را تحت تأثیر قرار دهد که در این صورت بر اقتصاد کشور نیز تأثیراتی را به همراه خواهد داشت.

در این بین یکی از نگرانی ها بازگشت سفته بازان به بازار ارز است. بر این اساس این احتمال بعید نیست که سرمایه ها به سمت این بازارها روی بیاورند و این بازارها را با التهابات بیشتری مواجه کنند. در طرف دیگر در چنین شرایطی دلالان و واسطه گر ها قرار دارند که سیگنال هایی از بالا رفتن بهای دلار از بازار دریافت می کنند، وارد میدان بازی شده و باعث افزایش سرعت بالا رفتن نرخ دلار و ایجاد بحران ارزی می شوند. حال سوالی که در این میان به وجود می آید این است که دولت برای آرام کردن این بازارها از چه اهرم هایی کمک می گیرد؟ آیا با توجه به این که صندوق ذخیره ارزی رو به اتمام است می توان امید داشت آرامش به این بازارها باز گردد؟در این خصوص با عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تهران، دکتر وحید شقاقی شهری به گفت و گو نشستیم که در ادامه می خوانید.

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تهران در خصوص عواملی که باعث نوسانات اخیر نرخ ارز شده است گفت: به باور من تحقق 4 عامل باعث شده که در شرایط فعلی نرخ ارز به رقم بالای 4 هزار تومان برسد. وحید شقاقی شهری اولین عامل را روی کار آمدن ترامپ دانست و تصریح کرد: رئیس جمهور منتخب آمریکا از همان اول نگاهی خاص به ایران و اقتصاد کشورمان داشت و از همان ابتدا قبل از نشستن بر مسند قدرت نگرانی هایی را برای ما به وجود آورد. این در حالی است که چیدمان و انتخاب اعضای کابینه این رئیس جمهور این نگرانی را روز به روز افزایش می دهد.

وی در ادامه تصریح کرد: روی کار آمدن ترامپ و چینش کابینه ای با اعضای تندرو این علامت را به اقتصاد ایران می دهد که طبیعتا اوضاع آینده اقتصاد ایران مشابه دوران ریاست جمهوری اوباما نخواهد بود. به عبارتی اقتصاد ایران دیگر به آن زمان بر نخواهد گشت.

این فعال اقتصادی در ادامه می گوید: منظور از اقتصاد ایران، بحث تعاملات و مذاکرات بین طرف ایرانی و طرف آمریکایی است. قطعا مذاکرات و تعامل سخت تر خواهد و شد و اقتصاد ایران در نگاه ترامپ و کابینه وی سخت تر خواهد شد. به باور من این امر یکی از مهمترین عواملی است که بر نوسانات اخیر ارز تاثیر داشته است.

عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تهران عامل دوم را این گونه تشریح کرد: نرخ ارز باید سالیانه به میزان شکاف تورم در داخل و خارج از کشور افزایش پیدا می کرد تا به این ترتیب به نرخ واقعی ارز نزدیک تر می شد، این در حالی است که تورم در خارج از کشور چیزی در حدود 2 تا 3 درصد است و تورم داخلی کشور در دولت یازدهم چیزی در حدود 7- 10 درصد است و باید به میزان اختلاف این دو عدد ( تورم داخلی و تورم خارجی ) به بهای دلار اضافه می شد که این اتفاق نیفتاده است و این امر سبب شده دلار به صورت مصنوعی ثابت نگه داشته شود.

این فعال اقتصادی در ادامه می گوید: طبق این شرایط احتمال اینکه فنری که محکم شده آزاد شود و نرخ دلار روند صعودی را طی کند زیاد است و به باور من نوسانات اخیر دلار نشانگر تقریبی این موضوع است. عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی تهران افزایش نرخ بهره را سومین عامل تغییرات اخیر بهای دلار دانست و گفت: آمریکایی ها پس از گذشت 10 سال به این نتیجه رسیدند که باید نرخ بهره را افزایش دهند. وی در ادامه افزود: اخیرا فدرال رزرو رقمی در حدود 25 صدم درصد این شاخص را افزایش داده اند و چشم انداز افزایش 1.5 درصدی نرخ بهره را در سال های آینده ترسیم کردند.

این استاد دانشگاه در ادامه می گوید: افزایش نرخ بهره آمریکا با افزایش نرخ دلار در دنیا همراه است و این عامل هم یکی از آیتم های تاثیر گذار در افزایش قیمت ارز در کشورمان بوده است. شقاقی شهری در خصوص عامل چهارم گفت: دولت فعلی با رکود مواجه بوده و از استارت کار کسری بودجه داشته است. لذا هر گونه اقدام دولت برای سیاست های انبساطی و سیاست های رونق طبیعتا با افزایش نرخ دلار همراه خواهد شد.

وی در خصوص این اتفاق تصریح کرد: طبیعتا پول باید به بازارها تزریق شود و این پول می تواند باعث شود وضعیت دلار دگرگون شود. به باور من برآیند و دست به دست هم دادن این چهار عامل باعث می شود نرخ دلار افزایش یابد.

این فعال اقتصادی در خصوص بهای دلار در سال آینده می گوید: در سال جاری تفاوت میان نرخ اسمی دلار و نرخ واقعی آن (رقمی که در بازار خرید و فروش می شود) چیزی در حدود 600 تومان بوده است. این در شرایطی است که در بودجه سال آینده نرخ دلار را 3 هزار و 300 تومان اعلام کرده اند.

وی افزود: اگر مسیر را با تفاوت 600 تومانی که وجود دارد، ادامه دهیم طبیعتا بازار باید خود را برای تثبیت دلار 4 هزار تومانی و حتی بالاتر آماده کند. البته این در شرایطی است که اتفاق خاص دیگری رخ ندهد و گرنه من قیمت بالای 4 هزار تومان را برای دلار پیش بینی می کنم.

وحید شقاقی شهری در کنار مشکل بازار ارز چالش بعدی را سپرده های بانکی دانست و تصریح کرد: یکی از مشکلاتی که در اقتصاد ایران و در شرایط فعلی وجود دارد این است که حدود 38 درصد از سپرده های بانکی کوتاه مدت و روز شمار هستند (رقمی بین 400-500 هزار میلیارد تومان) به این صورت که هر لحظه مردم می توانند به بانک مراجعه کرده و سپرده های خود را دریافت کنند. مساله و مشکل این است که این حجم از نقدینگی اگر از بانک بیرون بیاید و به سمت هر بازار غیر مولدی جاری شود برای اقتصاد خطرناک است.

وی در ادامه تصریح کرد: یکی از راهکارهای حل مشکل این است که دولت باید تلاش کند سهم سپرده های کوتاه مدت و روز شمار در کلان سپرده ها کم شود و سپرده ها به سمت بازه زمانی بلند مدت شیفت پیدا کند تا به این ترتیب امکان نقد شوندگی کاهش یافته و تا حدی جلوی این خطر گرفته شود.

 عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی در ادامه می گوید: این در حالی است که در شرایط فعلی دولت راهکاری عکس را در پیش گرفته است و با در نظر گرفتن سود مناسب برای روز شمارها تفاوتی با سود سپرده های بلند مدت قایل نشده لذا مردم ترجیح می دهند به سمت سپرده های کوتاه مدت و باز کردن حساب در این سپرده ها بروند.

وحید شقاقی شهری در آخر تصریح کرد: دولت هم در چنین شرایطی تلاش میکند با استفاده از اهرم های مختلف نگذارد که بازار دلار هیجانی شود اما از آنجایی که بازار تابع حرف نیست و از اقدامات، واقعیت ها و شرایط پیش رو تبعیت می کند و از آن جا که با آمدن ترامپ آینده برجام هم مشخص نیست نمی توان انتظار داشت مردم برای آرامش و اطمینان خاطر به سمت این بازار ها نیایند و این بازار هیجانی نشود. این در حالی است که در این میان دلالان و واسطه گران هم با سیگنال هایی که از بازارها می گیرند وارد میدان بازی شده و به باور من اگر نتوان آنها را سرکوب کرد باید منتظر بحران ارزی باشیم. با توجه به خالی بودن صندوق ذخیره ارزی و اینکه ایماهرم هم در این شرایط نمی تواند کمک کننده باشد باید ببینیم دولت آقای روحانی از چه ابزاری برای کنترل این شرایط استفاده خواهد کرد.