به زودی مشکل بازگشت فرش دستباف صادراتی که به هر دلیل مرجوع شده حل خواهد شد زیرا پیش نویس جدیدی از سوی گمرک به هیأت دولت اعلام خواهد شد تا دریافت عوارض از فرش‌های صادراتی برگشتی به ایران متوقف شود. در خصوص محقق شدن این رویکرد اجرایی ، بخشی از نگرانی ها در خصوص صادرات فرش دستباف از بین رفته هرچند که ضرورت حمایت از این صنعت ارزآور و صادراتی غیرقابل انکار خواهد بود.

صادرات فرش دستباف ایرانی هرچند که زمانی یکی از بسترهای مهم ارزآوری کشور بوده و بخش قابل توجهی از صادرات غیرنفتی ایران را به خود اختصاص داده بود ، ولی مدتی است که رمق پیشین را نداشته و کشورهای رقیب از عقب نشینی کژ دار و مریز ایران استفاده کرده و سهم بازار بیشتری را برای خود تصاحب کرده اند. مشکالات بانکی و تحریم ها ، حضور رقبای قدرتمند ، افزایش هزینه تولید در داخل همگام با رشد تورم ، محدودیت های صادراتی از طرف کشورهای هدف همچون آمریکا ، عدم حمایت های مورد نظر بخش خصوصی و حتی نوسان نرخ ارز را می توان از مواردی برشمرد که بازار ایده آل صادراتی فرش ایران شاید به یک چهارم پیشین محدود شده باشد. نکته ای که نمی توان از کنار آن به سادگی گذشت زیرا با کمترین سرمایه اولیه می تواند اشتغال را در مناطق محروم ایجاد کرده و گام مؤثری در مسیر ارزآوری صادراتی محسوب شود.

هم اکنون غالب صادرات فرش دستباف ایرانی به کشورهای اروپایی ، آمریکا و مخصوصاً کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس صادر می شود هرچند که بازارهای اروپایی و آمریکا به صورت صادرات مجدد از کشورهایی همچون آلمان ( هامبورگ ) و انگلستان ( لندن ) صورت می پذیرد. تحریم های آمریکا و مشکلات نقل و انتقالات مالی موجب شده است تا صادرات مجدد اهمییت بیشتری داشته باشد هرچند که هزینه صادرات و دشواری های آن را نیز افزایش داده است.

رضی میری رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی معتقد است که بسیاری از محموله های فرش ایران به دلیل تحریم ها در آمریکا بلوکه شده‌اند همچنین در ادامه عنوان داشت: بازگشت بسیاری از فرش های دستباف ایرانی به کشور با مشکلات بسیاری رو به رو است. در کنار این اظهارنظر شاهد بودیم که حمید کارگر عضو هیات مدیره انجمن صادرکننندگان فرش دستباف اظهار داشت که مشکلات تنها از تحریم نیست ؛ فرش ایرانی بلوکه نشده، مشکل از گمرک است چرا که از مهرماه سال گذشته فرش‌های ایرانی برای بازگشت به خاک ایران مشمول عوارض گمرکی شدند.

وی در ادامه افزود: خوشبختانه با گفت‌وگوهایی که صورت گرفت، گمرک این تفسیر اشتباه از قانون واردات را قبول کرده و قرار است در چند مرحله این قانون اصلاح شود. گمرک هم البته واکنش نشان داده و عنوان کرد که درباره موضوع اخذ عوارض از فرش‌های صادراتی مرجوعی به کشور، تابع قانون است. این در حالی است که گمرک ایران به منظور حل این مشکل به دلیل ایراد قانونی، پیش‌نویس مصوبه‌ای را به هیأت وزیران داده تا بر اساس آن فرش‌هایی که ایرانی و دستباف است فقط به صرف ایرانی بودن مشمول این ماده قانونی نشده و معاف از عوارض گمرکی شود.

فرش‌های ایرانی در آمریکا بلوکه شده‌اند

رییس کمیسیون توسعه صادرات با اشاره به اینکه آمریکا هم واردات و هم صادرات فرش دستباف در این کشور را ممنوع کرده است، گفت: حجم قابل توجهی از فرش دستباف تجار ایرانی در آمریکا باقی مانده است .رضی میری در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اموال تجار فرش ایرانی که بیش از ۱۰ سال است در خاک آمریکا باقی مانده است، گفت: آمریکا بر اساس قانون اوپک نه تنها اجازه واردات بلکه اجازه صادرات فرش ایرانی از خاک آن کشور را نمی دهد و عملا هر تاجری که فرش های خود را برای نمایشگاه به آنجا برده یا فرش هایی را در بازار آن کشور داشته است، نه تنها نمی تواند آن را به دیگر کشورها بفروشد، بلکه توان برگرداندن آن به ایران را نیز ندارد و این موضوع مهمی بود که در جلسه روز گذشته اتاق بازرگانی با وزیر امور خارجه ایران در میان گذاشته شد.

وی با اشاره به تاثیر برجام بر صادرات فرش دستباف ایرانی گفت: در خصوص تحریم هایی که بر فضای اقتصادی ایران حاکم بود، تا پیش از این هیچ کشوری به جز آمریکا ممانعتی برای واردات فرش دستباف ایرانی نداشت اما عمده مشکلی که در خصوص تجارت فرش وجود داشت، بسته بودن مبادی بانکی بود که البته نقش عمده ای از آن هنوز هم وجود دارد.

رییس کمیسیون توسعه صادرات اتاق بازرگانی در ادامه با بیان اینکه بسته بودن کانال های بانکی بر روی تجار ایرانی، موضوع صادرات را دشوار کرده است، عنوان کرد: نه تنها فرش بلکه اکثر محصولات صادراتی ایران هنوز هم با مشکل بسته بودن کانال های بانکی رنج می برد اما می توان گفت که در حال حاضر تا حدودی کشورهای اروپایی گشایش هایی را در حوزه بانکی خود به وجود آورده اند اما آمریکا همچنان تمام راه های مالی خود را به روی ایران بسته است و این امر باعث شده تا بخشی حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد بازار فرش دستی ایران که مستقیم به آمریکا می رفت، از دست برود.

افت صادرات فرش مربوط به سال های اخیر نیست

وی با بیان اینکه افت صادرات فرش دستباف مربوط به پنج - شش سال اخیر نیست، گفت: افتی که ما در حوزه صادرات فرش دستباف ایرانی تجربه می  کنیم به بیش از سه دهه گذشته بر می گردد که از آن زمان به شکل مستمر شاهد کاهش ارقام صادراتی بودیم.

میری افزود: زمانی بین سال های 1362 تا 1367 رقمی معادل یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار صادرات فرش دستباف را تجربه کردیم در حالی که بر اساس آخرین آمار در ۱۰ ماهه امسال رقم صادرات فرش دستباف ایرانی به زیر ۳۰۰ میلیون دلار رسیده است که به نظر نمی رسد تا پایان سال از مرز ۳۰۰ میلیون دلار عبور کند.

وی در تشریح دلایل این افت شدید صادرات فرش دستباف تصریح کرد: بخشی از مشکلاتی که برای صادرات فرش دستباف وجود دارد به مشکلات داخلی و بحران های سیاسی پس از انقلاب و البته بی توجهی سیاستگذاران اقتصادی و مسئولین کشوری به موضوع فرش دستباف به عنوان یک صنعت سنتی ارزآور بر می گردد که باعث شده با یک افت دنباله دار مواجه باشیم و بخشی دیگر نیز مولود تنش های سیاسی خارجی و مسائلی همچون تحریم های اقتصادی بود که حدود هشت سال به طول انجامید.

در حالی که انتظار می رفت بعد از حصول برجام صادرات فرش دستی ایرانی رونق بگیرد، این کارشناس فرش دستباف گفت: نه تنها دسترسی به بازاری مانند آمریکا که بین ۲۵ تا ۳۰ درصد بازار ایران را تشکیل می داد، وجود ندارد بلکه در مجموع صادرات فرش دستباف حال و روز خوشی را تجربه نمی کند.

میری در ادامه کشور چین را چندان رقیب جدی برای فرش دست باف ایرانی ندانست و در مقابل کشورهایی چون پاکستان، هند، ترکیه و نپال رقبای جدی در بازار هستند که آنها هم عملا درست از زمانی که ایران در بازار جهان افول کرد توانستند جای پای خود را باز کنند.

فرش ایرانی بلوکه نشده، مشکل از گمرک است

هرچند که عضو هیات مدیره انجمن صادرکننندگان فرش دستباف گفته بود که فرش‌های ایرانی به دلیل محدودیت صادرات از خاک آمریکا در آن کشور بلوکه شده‌اند، رئیس مرکز ملی فرش ایران این موضوع را تایید نکرد و علت عدم بازگشت فرش‌های ایرانی را تعیین عوارض گمرکی دانست.

حمید کارگر در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه آمریکا مانند آلمان نیست که پایگاهی برای صادرات مجدد باشد، عدم خروج فرش از آمریکا را به فرض صحت، دارای اهمیت ندانست و گفت: وجود فرش‌های برگشت خورده ایرانی در خارج از کشور منحصر به آمریکا نیست و این موضوع به تمام کشورهایی که ایران در آن بازار سنتی دارد، اتفاق افتاده و البته نمی‌توان گفت که آمریکا فرش‌های ایرانی را بلوکه کرده است یا صادرات و واردات آنها را به خاک آن کشور ممنوع کرده است، چرا که همین حالا بخشی از علت افزایش رقم صادراتی فرش دستباف ایرانی صادرات به آمریکاست و در حقیقت در بند ۲۲ برجام صراحتا به لغو ممنوعیت ورود فرش ایرانی به آمریکا اشاره شده است.

وی ادامه داد: اما علت عدم بازگشت فرش ایرانی به داخل کشور را می‌توان تفسیر گمرک جمهوری اسلامی ایران از قانون و وضع عوارض وارداتی برای بازگشت فرش‌ها به داخل کشور عنوان کرد، چرا که از مهرماه سال گذشته فرش‌های ایرانی برای بازگشت به خاک ایران مشمول عوارض گمرکی شدند. در حالیکه بر اساس قانون باید کالاهایی که بعد از صادرات در خارج از کشور فرآوری شده یا عملیات ساختاری روی آنها صورت گرفته است، شامل عوارض گمرکی هنگام بازگشت به خاک ایران شوند.

قانون گمرک اصلاح می‌شود

رئیس مرکز ملی فرش ایران همچنین با اشاره به اینکه قانون فعلی، یک خطا در تفسیر قوانین گمرک است، اظهار کرد: باید گفت فرش ایرانی محصولی است که تمام فرآیند ساخت، پرداخت و شست و شوی صادراتی آن در داخل کشور انجام و سپس صادر می‌شود و حتی می‌توان گفت بخشی از فرش‌های صادراتی به خصوص آن حجمی که به آمریکا می‌رود را فرش‌های مستعمل تشکیل می‌دهند؛ برای همین نمی‌توان آنها را مشمول قانون مورد استناد گمرک جمهوری اسلامی ایران دانست.

کارگر با بیان اینکه مسئولان گمرک این ناروا بودن تفسیر قانونی را پذیرفته‌اند، عنوان کرد: خوشبختانه با گفت‌وگوهایی که صورت گرفت، گمرک این تفسیر اشتباه از قانون واردات را قبول کرده و قرار است در چند مرحله این قانون اصلاح شود. در همین راستا قرار شده تجاری که اظهارنامه صادراتی فرش‌های خود را دارند، با ارائه آن بتوانند فرش‌های صادر شده خود را به داخل کشور برگردانند اما هنوز افرادی که زمان های دور صادرات فرش را انجام داده‌اند یا به اظهارنامه صادراتی خود دسترسی ندارند دچار مشکل هستند.

وی در ادامه افزود: در همین رابطه با اعلامی که گمرک داشته است، فعلا قرار است فرش‌های صادر شده، متروکه اعلام نشوند تا قانون مربوط به بازگشت آنها و حذف عوارض گمرکی اصلاح شود که پیگیری‌های آن نیز در حال انجام است

واکنش گمرک به دریافت عوارض از فرش‌های مرجوعی ایران؛ تابع قانون هستیم

گمرک ایران تاکید کرد که درباره موضوع اخذ عوارض از فرش‌های صادراتی مرجوعی به کشور، تابع قانون است.

اخیرا موضوعی در خصوص عوارض دریافتی از فرش های برگشتی به ایران در زمان ترخیص مطرح شده است که گمرک ایران اعلام کرده در این مورد تابع قانون است و پیش‌نویس مصوبه‌ای را برای اصلاح این موضوع به هیات وزیران داده است.

بر اساس  ماده 119 قانون امور گمرکی کالاهای صادراتی که به هر علت عینا بازگشت داده شود، با رعایت مقررات ماده 65 قانون امور گمرکی مشمول معافیت عوارض است و در تبصره ماده 119 قانون امور گمرکی آمده است که منظور از کلمه عینا در این قانون این است که روی کالای صادراتی بازگشت شده به کشور، در خارج عملی انجام یا از آن استفاده نشده باشد.

همچنین در ماده 121 آیین‌نامه اجرایی قانون امور گمرکی مصوب هیأت وزیران هم آمده است چنانچه کالای صادرات قطعی به تشخیص گمرک عینا ( موضوع تبصره بند ش ماده 119 قانون) و بدون استفاده یا تعمیر به کشور بازگشت داده شود، با رعایت مفاد ماده 65 قانون بدون پرداخت حقوق ورودی قابل ترخیص است.

بر اساس تبصره یک همان ماده نیز توضیح داده شده است چنانچه کالای صادرات قطعی بازگشت داده شده به کشور به تشخیص گمرک در خارج استفاده یا تعمیر شده باشد بدون نیاز به ثبت سفارش، پس از پرداخت حقوق ورودی قابل ترخیص خواهد بود.

با توجه به اینکه مشکل مطرح شده، به موضوع صادرات برگشتی فرش‌های مستعمل یا استفاده شده مربوط می‌شود، گمرک ایران به منظور حل این مشکل به دلیل ایراد قانونی، پیش‌نویس مصوبه‌ای را به هیأت وزیران داده تا بر اساس آن فرش‌هایی که ایرانی و دستباف است فقط به صرف ایرانی بودن مشمول این ماده قانونی نشده و معاف از عوارض گمرکی شود.

از سوی دیگر، گمرک ایران با تمامی افرادی که اظهارنامه صادراتی داشته و به گمرک ارائه داده‌اند، در این خصوص همکاری‌های لازم را داشته است.