به گزارش اگزیم نیوز، بررسی آمارهای تجاری کشور نشان می دهد متوسط قیمت هر تن کالای صادراتی در شش ماه اول سال جاری رقمی معادل ۳۵۰ دلار برآورد بوده که این رقم در قیاس با مدت مشابه سال قبل ۱.۲ درصد افزایش داشته است. این رقم در حالی است که قیمت هر تن کالای وارداتی به کشور ۱۳۷۲ دلار اعلام شده است.

یکی از مهمترین دلایل این امر آن است که ایران مهمترین کالاهای صادراتی خود را به مواد اولیه اختصاص داده درحالیکه کالاهای نهایی که دارای ارزش افزوده به مراتب بالاتری هستند وارد می کند. لذا طبیعی است که قیمت کالاهای وارداتی اش در مقایسه با کالای صادراتی بالاتر باشد.

بررسی های اگزیم نیوز نشان می دهد بخش زیادی از محصولات صادراتی ایران را مواد خامی از قبیل مواد معدنی، مشتقات نفتی با ارزش افزوده پایین، صادرات میعانات گازی، محصولات پالایشی، سنگ آهن و ...به خود اختصاص می دهند که این میزان تقریبا 65 درصد از کل صادرات غیرنفتی را شامل می شوند.

این در حالی است که در زمینه محصولات با ارزش افزوده بالا تقریبا بسیاری از صنایع با ضعف پیش می روند. آمارها نشان می دهد تنها بخش معدن 20 تا 22 درصد از کل صادرات غیرنفتی را در بر می گیرد و در این بین صادرات شمش فولاد، صادرات سنگ آهن، مس و ... نقش اصلی را دارند.

در بخش پتروشیمی نیز اکثر محصولات صادراتی در این حوزه را موادی تشکیل می دهند که در مرحله اول ارزش افزوده قرار دارند. آمارهای 6 ماهه نشان می دهند سهم محصولات پتروشیمی از کل صادرات غیرنفتی 35 درصد است که نسبت بسیار قابل توجهی است. کارشناسان در بیان دلایل این اتفاق می گویندرکودی که در سال های اخیر دامنگیر اقتصاد ایران شده یکی از دلایل تغییر جهت صادرات محصولات خام به جای نهایی شده است.

به گفته آنان در حال حاضر اغلب تولیدکنندگان با ظرفیت های پایین به تولید مشغولند و این مسأله باعث می شودتولید با کاهش روبرو شود و صادرات نیز افت کند با این حال صادرات مواد خام به دلیل هزینه های پایین تولید همیشه مقرون به صرفه است. از طرفی همواره قیمت تمام شده محصولات نهایی در ایران بالا بوده و از نظر کیفی نیز معمولا قابل رقابت با نمونه های معتبر نیستند درنتیجه نمی توان روی صادرات محصولات نهایی حساب ویژه ای باز کرد با این حال مواد خام تقریبا همیشه مشتری خود را دارا است.

از طرفی مواد اولیه که اغلب قابلیت انبارسازی ندارند به محض تولید باید یا به مصرف صنایع تبدیلی برسند و یا صادر شوند که در شرایط کنونی بهترین گزینه صادرات است. فعالان صنعتی و معدنی در این زمینه می گویند باید در خام فروشی معدنی که معنای بسیار وسیعی دارد، مواردی را لحاظ کرد؛ اول این که واحدهای فرآوری به اندازه نیاز و تولید وجود ندارد. نکته بعد قیمت خرید تولیدات معدنی است که در کشور به اندازه نرخ جهانی نیست. زمانی که اختلاف شدید قیمتی بین داخل و خارج وجود داشته باشد، معدن دار برای درآمد خود مجبور است به فروش خارجی و صادرات دست بزند.

نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، نگاه کامل به تولید محصولات حاصل از معدن است. در صورت دقت به چرخه معدن، معدنکار نفر اول چرخه است و نباید گناه را به گردن او انداخت، معدن داران به خریدار تولیدات را عرضه می کنند، زمانی که این چرخه کامل نباشد، خریدار خارجی به میان می آید. بنابراین نمی توان گفت خام فروشی در ایران یک انتخاب بوده و تنها رانت یا منافع ناشی از این اقدام مدنظر صادرکنندگان است.

فعالان حوزه تولید مواد معدنی می گویند در صورتی که بسترهای لازم برای توسعه استفاده از مواد با ارزش افزوده بالا فراهم شود و بتوان این محصولات را با قیمت های مناسب در اختیار تولیدکنندگان پایین دستی قرار داد بخشی از این مشکلات برطرف خواهند شد. با این حال این قاعده در مورد همه صنایع مصداق ندارد. به عنوان مثال یکی از این صنایع در بخش بالادستی صنعت پتروشیمی است که به رغم توانایی که در ارتقای تولید و ایجاد گریدهای متنوع دارند اما نسبت به آن اقدام نمی کنند.

تولیدکننده صنایع پایین دستی در این رابطه با انتقاد از صنایع بالادستی معتقدند اغلب محصولات به درد بازار داخلی نمی خورند و صادر می شوند و محصولاتی نیز که تولید می شوند به میزان کافی در اختیار بورس کالا قرار نمی گرفت و در نتیجه بازار از برخی محصولات جذاب خالی بود و سایر محصولات نیز که غیرجذاب بودند کاربردی در چرخه نداشتند.

به این ترتیب باید گفت صنایع بالادستی پتروشیمی علاقه زیادی به صادرات محصولات داشته و دارند هرچند با محدودیت هایی در حوزه صادرات نیز روبرو هستند مثلا باید محصولات خود را ابتدا در بورس کالا عرضه کنند و در صورتی که به فروش نرفت میتوان آن را صادر کرد.