در شرایطی که تراز بازرگانی کشور در 8 ماهه سال جاری به یکی از بالاترین رقم ها در سال های اخیر رسیده است بررسی ها نشان می دهند کاهش صادرات به برخی بازارهای اصلی و سنتی یکی از مقصرهای اصلی در این بازی محسوب می شود. طبق بررسی های اگزیم نیوز در سال های اخیر به دلایل متعدد در بازارهایی مثل عراق که رقمی در حدود 50 درصد صادرات غیرنفتی کشور ما را جذب می کرد شاهد یک چرخش بی سابقه بوده ایم.

از بعد محصولات نیز بسیاری از کالاهای تولیدی ایرانی که جایگاه ویژه ای در بازارهای منطقه داشتند دیگر از ارج و قرب سابق برخوردار نیستند. سیمان، فولاد، محصولات پتروشیمی، برخی مواد غذایی و کشاورزی و ... همگی از جمله محصولاتی هستند که زمانی در بازار عراق مورد توجه بودند اما در دو سال گذشته به تدریج محصولات ایرانی به بهانه های مختلف از این بازار رانده شدند و بازارهای رقیب از چین و ترکیه جای ما را گرفتند.

در این میان تازه ترین خبرها حکایت از محدودیت های دولت عراق برای واردات محصولات جالیزی حکایت دارد. رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی می گوید عراق برای محصولاتی همچون کاهو، شلغم، چغندر، کلم و گل‌کلم ممنوعیت واردات ایجاد کرده است و به این ترتیب در کنار محصولات دیگری همچون هندوانه، سیب‌زمینی، سیب‌درختی، گوجه‌فرنگی و … این ممنوعیت ها را به وجود آورده است. این در حالی است که دولت عراق برای تصمیماتی که گرفته دلیل خاصی را مطرح نکرده است.

رضا نورانی با انتقاد از این که وزارت جهاد کشاورزی تاکنون تصمیم و اقدامی در این زمینه عملی نکرده خواستار یک تصمیم قاطع در این زمینه شد. به گفته وی این اقدامات باعث ضرر صادرکنندگان می‌شود، آنان اطلاعات روز و لحظه‌ای ندارند محصولات خود را تا مرز می‌برند و ناگهان متوجه می‌شوند که صادرات ممنوع شده است، همین امر سبب می‌شود خسارت قابل توجهی متوجه آنان شود. نورانی اضافه کرد ایران یکی از مبادی اصلی تامین‌کننده محصولات کشاورزی عراق است و این کشور به راحتی نمی‌تواند جایگزینی برای ما بیابد.

در این بین اما به گفته نورانی عراق تنها بازار هدف ما برای محصولات غذایی از جمله محصولات جالیزی نیست به عنوان مثال طبق خبری که وی اعلام کرده است بعد از ژانویه صادرات محصولات جالیزی ایران به روسیه آغاز خواهد شد که یکی از بازارهای محصولات جالیزی ما کشور روسیه است.

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران درباره اینکه آیا بازار روسیه می‌تواند مشکل ایجاد شده برای بازار عراق را جبران کند؟، افزود: هر بازاری، جای خودش را دارد؛ به‌هرحال تولیدکنندگان براساس آمار و ارقام سال‌های گذشته صادرات، تولید کرده اند و اکنون با شرایط ایجاد شده باید به دنبال بازارهای جدید باشند.

نورانی تصریح کرد: وقتی شرایط به طور ناگهانی تغییر می‌کند تمام برنامه‌ریزی‌های تولیدکننده و صادرکننده بهم می‌ریزد و آنان را دچار مشکل می‌کند.

وی با بیان اینکه تجارت یک جاده دو طرفه است، اظهارداشت: متاسفانه ما با بسیاری از کشورهایی که مراوده تجاری داریم در یک جاده یک طرفه قرار گرفته‌ایم که از جمله آنها می‌توان به هند، پاکستان، چین، کره‌جنوبی و … اشاره کرد و فقط عراق نیست که در مورد آن، به چنین مشکلی برخورد کرده‌ایم.

رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ادامه داد: اگر تعرفه‌های واردات و صادرات را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که تعرفه واردات از این کشورها به ایران خیلی پایین است در حالی که تعرفه صادرات از ایران به آن کشورها به قدری بالاست که قابل رقابت نیست.

نورانی ادامه داد: این نشان‌دهنده آن است که ما باید در دیپلماسی اقتصادی خود تجدید نظر جدی کنیم.

وی با تاکید بر اینکه چراغ سبز ما در کشور چراغ سبز برای واردات است، افزود: حتی مشوق‌هایی هم که داده می‌شود برای واردات است؛ به عنوان مثال می‌گویند در مقابل صادرات پرتقال، سیب و کشمش مجوز واردات موز داده می‌شود. در حالی که ما باید از واردات رهایی یابیم.

وی تصریح کرد: اگر در بحث برجام به دیپلماسی اقتصادی نیز توجه می‌شد هم‌اکنون وضعیت ما این‌گونه نبود و دیوار تعرفه‌ها این همه بلند نبود که ما را دچار مشکل کند.

نورانی با اشاره به اینکه صادرات در کشور ما کار دشواری است، ادامه داد: اگر شرایط به گونه‌ای شود که وارد کننده ارز وارداتی را از صادرات غیرنفتی حاصل نماید وضعیت ما بهتر خواهد شد.

وی گفت: توجه به دیپلماسی اقتصادی سبب اشتغال‌زایی و رشد صادرات می‌شود و نیازی نیست که ما گردنمان را برای صادرات محصولاتمان کج کنیم یا اینکه به یارانه دولت نیاز داشته باشیم که بتوانیم محصولاتمان را صادر کنیم.

نورانی افزود: واقعیت این است که امروز صادرات برای ما گران تمام می‌شود، قدرت چانه‌زنی مان پایین است، و درنتیجه برای توسعه صادرات نیاز است که دولت ضمن بهبود زیرساخت‌های صادراتی و برطرف کردن موانع، مشوق‌های بیشتری به بخش خصوصی اعطا کند.

هند چالش دوم برای صادرات ایران

رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی در ادامه گفت: با توجه به تعرفه بالای واردات که هند برای محصولات کشاورزی ایران تعیین کرده، هیأتی از وزارت جهاد کشاورزی برای حل مسئله به هند سفر می‌کنند.

سید رضا نورانی خاطرنشان کرد: هند در برخی موارد تعرفه 50 درصدی روی محصولات کشاورزی می‌بندد، در حالی که این موضوع برای کشورهای دیگری مانند افغانستان یا پاکستان صدق نمی‌کند.

وی اضافه کرد: ما سالانه بخش زیادی از برنج و چای مورد نیاز وارداتی را از هند وارد می‌کنیم که تعرفه برنج را از 25 درصد به 15 درصد کاهش داده‌ایم، در حالی که طرف مقابل سخت‌گیری‌های خاص خود را برای واردات محصولات ایران به کشور هند دارد که زعفران هم از جمله آنهاست و همین امر سبب می‌شود که قیمت ما در بازارهای صادراتی این کشور رقابتی نباشد.

نورانی با اشاره به اینکه هند یکی از واردکنندگان سیب درختی است، خاطرنشان کرد: سالانه بیش از 500 هزار تن سیب به هند صادر می‌شود که 210 هزار تن آن از کشور چین است که امسال نیز با توجه به قطع واردات سیب از چین، ایران می‌تواند با حجم تولید سیب درختی که دارد، وارد بازار کشور هند شود.

وی از اعزام یک هیأت بلندپایه تجاری از وزارت جهاد کشاورزی به کشور هند خبر داد و گفت: این هیأت 26 دی‌ماه به هند سفر می‌کند، تا مشکلات پیش روی صادرات میوه و تره‌بار را با هند حل کند.

رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی از احتمال انعقاد قرارداد تعرفه ترجیحی بین ایران و هند برای مبادله کالا با تعرفه پایین‌تر خبر داد.