به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار اگزیم نیوز، بتازگی مباحثی در فضای مجازی و برخی رسانه ها پیرامون تغییر سال پایه محاسبه نرخ تورم از ۱۳۹۵ به ۱۴۰۰ مطرح شده که در برخی موارد این اقدام با انگیزه های سیاسی و یا تلاش دولت برای غیرواقعی جلوه دادن نرخ تورم تعبیر شده است، در حالی که واقعیت چنین نیست.

مرکز آمار ایران درباره چرایی تغییر سال پایه محاسبه شاخص قیمت مصرف کننده خانوارهای کل کشور و در بیان ضرورت تغییر سال پایه، اعلام کرده که به دلیل اهمیت بالای سال پایه و نحوه تعیین آن در محاسبات مربوط به شاخص قیمت و با در نظر گرفتن این مسئله که قیمت مجموعه کالاها و خدمات در گذر زمان تغییر می کنند، این اقدام اجتناب ناپذیر است.

به مرور ترکیب سبد کالا در هزینه خانوار که مبنای محاسبه نرخ تورم قرار می گیرد، تغییر می کند و با ورود کالاهای جدید به سبد مصرفی و همچنین حذف برخی کالاهای قدیمی، تغییر سال پایه، باعث می شود تا محاسبات مربوط به تورم واقعی تر باشد. مشکل دیگر سهم نسبی هزینه خانوار در خصوص اقلام است. این سهم نسبی که اصطلاحا وزن نامیده می شود به مرور زمان در سبد خانوار دچار تغییر خواهد شد.

به عنوان مثال در طول زمان، امکان استفاده از آی.تی در بین خانوارها گسترش می یابد و یا اینکه خانوارها به آموزش فرزندان خود اهمیت بیشتری می دهند؛ بنابراین سهم آموزش در سبد خانوار تغییر پیدا می کند. لذا لازم است ترکیب و سهم نسبی کالاها در سبد خانوار در فواصل زمانی مناسب این سبد بروز شود.

بروز کردن این سبد همان تغییر سال پایه است. البته پیدایش کالاهای جدید در بازار و تحولات صنعتی و شیوه فناوری و تغییرات جمعیتی باعث تغییر الگوی مصرفی خانوار شده به طوری که تغییر سال پایه را الزام آور می سازد.

اگر فاصله دو دوره پایه از هم زیاد شود، سبد مصرفی خانوار در دوره یکسان نبوده و قابلیت مقایسه خود را از دست خواهد داد و به عبارتی خطای جایگزینی به حداکثر میزان خود خواهد رسید. از این رو تجدیدنظر در سال پایه، در دستور کار قرار می گیرد.

به صورت کلی، بنا به دلایل ۴ گانه مانند تغییر و پیشرفت تکنولوژی تولید کالاها و خدمات، تغییر در تعداد و ترکیب جمعیتی کشور و اثر آن بر الگوی مصرفی خانوار در کنار تغییر میزان درآمد خانوار که اثر مستقیمی بر الگوی مصرفی خانوار دارد و همچنین تغییر سبد مصرفی خانوار در طول زمان به دلیل تغییر در ترجیحات مصرفی، وضع عمومی اقتصاد کشور، میزان درآمد ارزی، میزان و تنوع واردات، وضعیت آب و هوا و ... تغییر در سال پایه محاسبه نرخ تورم امری اجتناب ناپذیر است.

به همین منظور مرکز آمار ایران، اخیرا سال پایه محاسبه شاخص قیمت مصرف کننده را از ۱۳۹۵ به ۱۴۰۰ تغییر داد و اقلامی که ضریب اهمیت آنها براساس آخرین نتایج طرح هزینه و درآمد خانوارهای شهری و روستایی در طول این سال ها کاهش یافته، حذف و اقلام جدیدی جایگزین آن شدند. در تعیین اقلام جدید و حذف برخی اقلام قدیمی نیز روند الگوی مصرف خانوار طی ۵ سال گذشته با استفاده از نتایج طرح هزینه و درآمد خانوار مورد بررسی قرار گرفته است.

بررسی برخی تغییرات عمده صورت گرفته نشان می دهد که تعداد اقلام مورد محاسبه در خانوارها شهری که در سال ۹۵ به میزان ۴۵۵ قلم بوده در سال پایه ۱۴۰۰ به ۴۶۰ قلم افزایش یافته و در این میان ۵۶ قلم قدیمی حذف و نهایتا ۶۱ قلم جدید کالایی نیز به سبد محاسباتی اضافه شده است.

ضریب اهمیت خوراکی ها، آشامیدنی ها و دخانیات که در سال پایه ۱۳۹۵ به میزان ۲۷.۲۴ درصد بود در سال پایه ۱۴۰۰ به ۲۹.۴۴ درصد افزایش یافت و ضریب اهمیت کالاهای غیرخوراکی و خدمات نیز از ۷۲.۷۶ درصد در سال پایه ۱۳۹۵ به ۷۰.۵۷ درصد در سال پایه ۱۴۰۰ کاهش یافت.

به صورت کلی می توان گفت با تغییرات اعمال شده در سال پایه و به عنوان نمونه نرخ تورم آذرماه سال ۱۴۰۱ براساس سال پایه ۱۳۹۵ به میزان ۴۵ درصد و طبق سال پایه ۱۴۰۰ به میزان ۱۴.۹ درصد بوده و این نرخ درباره بهمن ماه ۱۴۰۱ نیز به ترتیب ۴۷.۷ و ۴۴.۱ درصد محاسبه شد.