براساس آمارهای منتشر شده، صادرات غیرنفتی کشور در نیمه نخست سال ۹۸ برابر با ۷۰ میلیون و ۹ هزار تن کالا به ارزش ۲۰ میلیارد و ۹۴۸ میلیون دلار بوده که از نظر ارزشی ۱۰.۵۵ درصد کاهش و از نظر وزنی ۲۲.۵ درصد افزایش داشته است. اما مطابق آمارهای منتشر شده توسط گمرک، طی پنج ماهه نخست سال  1398 تراز تجارت کالایی بدون نفت خام کشور با مازاد ۶۱ میلیون دلاری همراه بوده، که نسبت به ماه مشابه سال گذشته حدود ۸۹ درصد کاهش یافته است.

تجارت در نیمه سال

از سوی دیگر، بررسی آمار گمرک از وضعیت تجارت کشور در نیمه نخست سال جاری نشان می دهد که میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی) از نظر وزنی برابر با ۷۰ میلیون و ۹ هزار تن به ارزش ۲۰ میلیارد و ۹۴۸ میلیون دلار بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۷، افزایشی ۲۲.۵۰ درصدی در وزن و کاهشی ۱۰.۵۵ درصدی در ارزش دلاری داشته است.

همچنین میزان واردات کشور در این مدت، با افزایشی ۰.۴۱ درصدی در وزن و کاهشی ۵.۵۱ درصدی در ارزش دلاری در مقایسه با مدت مشابه سال ۹۷، به  ۱۶ میلیون و ۵۶۷ هزار تن به ارزش ۲۱ میلیارد و ۲۲ میلیون دلار رسیده است.

شرکای تجاری

از سوی دیگر، ارزیابی های آماری بیانگر این است که در نیمه نخست سال ۹۸ بیشترین میزان صادرات کشور، به مقصد کشورهای «چین»، با رقمی بالغ بر ۵ میلیارد و ۱۰۶ میلیون دلار و سهم ۲۴.۳۷ درصد از کل ارزش صادرات، «عراق» با ۴ میلیارد و ۶۶۳ میلیون دلار و سهم ۲۲.۲۶ درصد، «ترکیه» با ۲ میلیارد و ۵۵۲ میلیون دلار و سهم ۱۲.۱۸ درصد، «امارات متحده عربی» با ۲ میلیارد و ۳۵۶ میلیون دلار و سهم ۱۱.۲۵ درصد و کشور «افغانستان» با یک میلیارد و ۷۶ میلیون دلار و سهم ۵.۱۳ درصد از کل ارزش، صورت گرفته است.

همچنین طی شش ماه نخست سال ۹۸، کشور «چین» با اختصاص رقمی بالغ بر ۵ میلیارد و ۳۰۴ میلیون دلار و سهمی در حدود ۲۵ درصد از کل ارزش واردات، در جایگاه نخست کشورهای طرف معامله قرار  گرفته است. مطابق آمارها، کشورهای «امارات متحده عربی» با ۳ میلیارد و ۷۸۰ میلیون دلار و سهم ۱۷.۸۱ درصد، «ترکیه» با ۲ میلیارد و ۶۱۸ میلیون دلار و سهم ۱۲.۳۴ درصدی ، «هند» با ۲ میلیارد و ۱۲۷ میلیون دلار و سهم ۱۰.۰۲ درصدی و «آلمان» با یک میلیارد و ۱۳ میلیون دلار و سهم ۴.۷۷ درصد از کل ارزش واردات، جزو کشورهای عمده طرف معامله واردات بوده اند.

ریز نمرات تجارت

بر اساس آمارهای منتشر شده توسط گمرک، ایران در ۵ ماه نخست  ۹۸، حدود ۱۴  میلیون تن به ارزش  ۱۷.۷ میلیارد دلار واردات کالا و حدود  ۶۱ میلیون تن به ارزش ۱۷.۸ میلیارد دلار صادرات کالایی بدون احتساب نفت خام داشته است. تراز تجاری کشور طی بازه زمانی مذکور با مازاد ۶۱ میلیون دلاری همراه بوده که نسبت به مقدار مشابه سال گذشته حدود ۸۹ درصد کاهش یافته است. 

متوسط قیمت صادرات کالایی ایران (بدون احتساب نفت خام) در ۵ ماه اول سال ۹۸  حدود ۲۹۳  دلار به ازای هر تن بوده که نسبت به مقدار مشابه سال ۱۳۹۷ ، کاهش ۲۹  درصدی را تجربه کرده است. در  مقابل، متوسط قیمت واردات کالایی ایران طی پنج ماه نخست سال ۹۸ حدود ۱۲۵۶ دلار به ازای هر تن بوده که نسبت به پنج ماهه مشابه سال گذشته ۷ درصد کاهش یافته است. علاوه بر این، براساس آمارها، در ۵ ماه نخست سال ۹۸ به علت تشدید تحریم ها سهم بازار برخی کشورها از صادرات کالایی ایران کاسته شده  وبازارهای دیگری جایگزین آنها شده اند، که از جمله آنها می توان به «امارات متحده عربی» اشاره کرد.

 آمارها از  روند ارزشی صادرات کالایی بدون نفت خام از ابتدای سال ۹۸، حکایت از این دارد که  پس از کاهش  فروردین 1398 نسبت به اسفند 1397، در اردیبهشت ماه بیش از دو برابر شده و به حدود 6 میلیارد دلار رسیده که این رقم بیشترین مقدار صادرات طی یک سال گذشته بوده و پس از آن مجددا در خرداد 1398 کاهش یافته و تا مردادماه تغییر چندانی نداشته است.

واردات نیز در فروردین 1398 حدود 2.3 میلیارد دلار بوده که کمترین مقدار ارزش واردات کالایی از فروردین 1397 تا مرداد 1398 را به خود اختصاص داده است. پس از آن واردات کالا با رشد 91 درصدی در اردیبهشت ماه به  ۴.۴  میلیارد دلار رسیده که بیشترین مقدار واردات طی سال 1398 بوده، سپس ارزش واردات مجددا در خرداد 1398 با کاهش 20 درصدی همراه شده و به ۳.۵  میلیارد دلار رسیده و پس از آن در مرداد 1398 به 3.4 میلیارد دلار رسیده است.

طی پنج ماهه نخست 1398، تنها در دوماه ابتدایی سال ارزش صادرات کالا نسبت به واردات کالا بیشتر بوده و در ۳ ماه بعدی واردات کشور از صادرات  سبقت گرفته  است.

همچنین ارزیابی ها  حکایت از این دارد که روند وزنی صادرات کالایی بدون نفت خام طی فروردین 1397 تا مرداد 1398 نشان می دهد که در اردیبهشت 1398 صادرات کشور به لحاظ وزنی به طور قابل توجهی بالاتر از سایر ماه ها بوده است. طی این ماه مقدار صادرات کالایی حدود 22 هزارتن بوده که این مقدار 2 برابر ماه مشابه سال 1397 است. در خرداد 1398 وزن صادرات کالایی بدون نفت خام با کاهش 53 درصدی به 10.1 هزارتن رسیده است.  

روند ماهانه واردات

از سوی روند ماهانه میزان واردات کالایی در سال 1398 از اردیبهشت ماه نزولی بوده و از 3.6 میلیون تن در اردیبهشت 1398، به 2.3 میلیون تن در مرداد این سال (کاهش36 درصدی) رسیده است.  واردات کالا به لحاظ وزنی در مرداد 1398 برابر با 2.3 میلیونتن بوده که نسبت به ماه گذشته با کاهش حدود 23 درصدی مواجه بوده و نسبت به ماه مشابه سال گذشته  ۴ درصد کاهش یافته است.

صادرات بدون نفت خام ایران به چین به عنوان بزرگترین مقصد کالاهای ایرانی در پنج ماهه نخست سال 1398 حدود ۴.۴ میلیارد دلار بوده و سهم آن از مجموع ارزش صادرات کالایی بدون نفت خام کشور از 19.5درصد در مدت مشابه سال 1397 به 24.9 درصد رسیده است. 

صادرات کالایی ایران به عراق که طی پنج ماهه نخست سال 1397، در میان مقاصد صادرتی کشور ،جایگاه سوم را داشته، در پنج ماهه نخست 1398 با ارزش صادرات 3.9 میلیارد دلار در جایگاه دوم قرار گرفته و سهم حدود 21 درصدی از صادرات ایران را به خود اختصاص داده است.  

از سوی دیگر بنابر آمارها، طی پنح ماهه نخست 1398، پس از عراق، ترکیه با 2.4 میلیارد دلار و سهم تقریبا 14 درصدی رتبه سوم را در میان 5 کشور عمده صادراتی به خود اختصاص داده است. این در حالی است که این کشور طی پنج ماهه نخست سال 1397 در میان پنج کشور عمده مقصد صادرات ایران قرار نداشته است.  

از سوی دیگر، در همین بازه زمانی، «امارات متحده عربی و افغانستان» به ترتیب با 1.6 میلیارد دلار و 898 میلیون دلار در جایگاه چهارم و پنجم در میان مقاصد صادراتی ایران قرار داشته اند. 

به نظر میر سد طی 5 ماه نخست سال 1398، سهم بازار برخی کشورها از صادرات کالایی ایران کاسته شده و بازارهای دیگری جایگزین آنها شده اند. از جمله این بازارها میتوان به کشور «امارات» به عنوان یکی از مهمترین مقاصد صادراتی کشور اشاره کرد که سهم آن از ارزش صادرات کالایی ایران از 18.1 درصد در پنج ماهه نخست 1397 به حدود 9.3 درصد در پنج ماهه نخست 1398 رسیده است؛ یعنی کاهش حدود 49 واحد درصدی.

 آمار واردات در ۵ ماه

مطابق آمارها،  در پنج ماهه نخست 1398 به ترتیب کشورهای «چین» با رقم 43. میلیارد دلار، «امارات متحده عربی» با حدود 3 میلیارد دلار ، «ترکیه » با 22. میلیارد دلار، «هند» با 19. میلیارد دلار و آلمان با 865لنگر میلیون دلار، پنج کشور عمده طرف معامله واردات کالایی ایرانبوده اند. این در حالی است که در مدت زمان مشابه سال 1397 ، کره جنوبی نیز جزو مبادی عمده واردات کالایی ایران بوده است.

شرکای تجاری ایران در ۵ ماه

در ادامه به بررسی ارزش صادرات و واردات ایران و سه کشور «چین، ترکیه و امارات متحده عربی»  که جز پنج کشور مهم مبدا و مقصد تجاری ایران به شمار می روند، پرداخته می شود.

ارزیابی های آماری نشان از این دارد که صادرات کالایی ایران به «چین» طی پنج ماهه نخست سال 1398 نسبت به پنج ماهه نخست سال 1397 حدود 16 درصد افزایش یافته است؛ این درحالی است که واردات از این کشور طی بازه مذکور با کاهش حدود 10 درصدی همراه بوده است. تراز تجاری ایران و چین بدون احتساب نفت خام ،طی بازه زمانی مذکور، حدود 100 میلیون دلار به نفع ایران بوده است.

صادرات کالایی ایران به «ترکیه» طی پنج ماهه نخست سال 1398 نسبت به پنج ماهه نخست سال 1397 بیش از 3 برابر شده؛ این درحالی است که واردات از این کشور طی بازه مذکور ، بیش از 2 برابر شده است. تراز تجاری ایران و ترکیه بدون احتساب نفت خام ، در پنج ماهه نخست 1398 حدود 200 میلیون دلار به نفع ایران بوده است.

همچنین صادرات کالایی ایران به «امارات» طی پنج ماهه نخست سال 1398 نسبت به پنج ماهه نخست سال 1397 حدود 51 درصد کاهش یافته؛ این درحالی است که واردات از این کشور طی بازه مذکور ، حدود 13 درصد افزایش یافته است. تراز تجاری ایران و امارات متحده عربی بدون احتساب نفت خام، طی پنج ماهه نخست 1398 حدود 1.3 میلیارد دلار به نفع امارات بوده است.